Het houdt niet op, broedseizoen voorbij?

Martin Vink, Vogelwerkgroep Gemert | dinsdag 17 april 2018 | Vind ik leuk | Bewaar deze blog | 1246x

Territoriale gevechten

Na de heftige territoriale gevechten op zondag 11 maart en de vondst een dag later van het dode toen territoriale vrouwtje V nam het huidige nieuwe en eveneens ongeringde vrouwtje (NV) het territorium over. Maar ook zij heeft het zwaar te verduren met indringers die haar willen verjagen. Zo zagen wij meerdere malen een valk met een oranje codering en één met alleen een metalen ring die het vrouwtje NV het leven zuur maken. Wie van deze drie het oude vrouwtje V heeft gedood is onbekend.

Paarvorming, paarband

Slechtvalken zijn doorsnee genomen monogaam, ze hebben een paarband voor het leven en daarmee is ook alles gezegd! Als één van de vogels om wat voor reden van het toneel verdwijnt, doorsnee genomen door een territoriaal gevecht, dan hebben ze er geen enkele moeite mee om met de nieuwe man of vrouw een nieuwe paarband en de daarbij behorende prooioverdrachten en copulaties aan te gaan. Er is maar één doel en dat is voortplanten ongeacht met wie. En dat moet snel gebeuren want het aanbod van voldoende prooidieren is maar kort.

Leeftijd en aantallen slechtvalken

Slechtvalken kunnen tot wel 15 jaar oud worden, met uitschieters naar boven maar dat zijn meer uitzonderingen dan de regel. Gemiddeld genomen zijn slechtvalken tussen het derde Kalenderjaar (Kj) en het twaalfde Kj het meest succesvol. Ze verkeren dan in topconditie en kunnen dan bestaande of nieuwe territoria innemen. Als de vogels ouder worden dan neemt hun successie af en lopen zij grotere risico's bij gevechten met jongere vogels. Het oude gedode vrouwtje V was naar schatting minimaal 9 jaar oud. Zij is in 2012 voor het eerst waargenomen als minimaal 3e Kj vogel die ogenschijnlijk toen 2OR verjaagd en uiteindelijk in 2013 heeft gedood.
Het huidige vrouwtje is naar schatting een 4e Kj vogel in de kracht van haar leven en op zoek naar een goede en geschikte broedlocatie en die heeft zij gevonden in De Mortel.

De slechtvalk was bijna geheel verdwenen in Nederland maar de afgelopen 15 jaar zijn zij met een sterke comeback bezig. Begin 21e eeuw waren er nog maar een paar koppeltjes slechtvalken in Nederland maar nu zijn er al ruim 200 broedparen die gemiddeld genomen 3 a 4 jongen produceren. Dat is in potentie een aanwas van 600 tot 800 jonge vogels per jaar. Maar niet al deze jonge vogels overleven het eerste jaar 60-80% gaat dood. Broedsels gaan verloren, jonge vogels sneuvelen door natuurlijke processen of vliegen zich dood tegen obstakels. Voor ieder broedsel is het eigenlijk voldoende als één jong van het legsel overleeft zodoende blijft de soort in stand.

Territoria en in conditie blijven

Een geschikt territorium en goede broedplaats vinden is met de huidige aantallen broedsels / slechtvalken al moeilijk laat staan deze te verdedigen. Een jong reeds gekoppeld paartje, wat waarschijnlijk zelden voorkomt, gaan samen op zoek naar een geschikte nestplaats. Dit kan een hoogspanningsmast zijn met een oud kraaiennest, een boom of soms - maar zelden - op de grond. Veel vaker zoeken zij reeds bestaande toplocaties op zoals de 130 mtr hoge kunstrotspartij in De Mortel. Maar in de meeste gevallen zijn het solitaire mannetjes en vrouwtjes die op bestaande toplocaties het gevecht aangaan. Zoals dus ook in De Mortel waar het al ruim 6 weken een komen en gaan is van vooral vrouwelijke slechtvalken en mannetjes.
De Mortel is een toplocatie waar al verschillende slechtvalken in de afgelopen 13 jaar vele jongen hebben grootgebracht, in een later blog vertel ik hierover meer. Maar zo makkelijk gaat dat allemaal niet, even een nestplaats veroveren en dan maar eitjes leggen.
Om een toplocatie te houden en om succesvol te zijn is een topconditie nodig om de vele kapers op de kust op afstand te houden. Vaak komen er 2e en 3e Kj vogels even langs om te kijken of ze een kansje maken en voeren wat speldeprikjes uit. Als de territoriale man en vrouw in uitstekende conditie verkeren is dit geen enkel probleem, de indringers worden resoluut, robuust, vol vertrouwen en succesvol verjaagd. Maar om constant waakzaam te zijn, je nestplaats moeten verdedigen, paren, het produceren van eieren en voldoende voedsel vergaren kost veel energie. Als je dan ook nog tijdens een gevecht een kleine verwonding oploopt dan zien indringers hun kans en zullen zij blijven proberen het territorium over te nemen.

Eileg en broedsucces

Door alle onrust en verstoringen in de afgelopen 6 weken is het helemaal fout gegaan in De Mortel, zo ver we van een fout kunnen spreken. Het is namelijk een geheel natuurlijk proces dat er broedsels verloren gaan. Alleen de sterkste zullen overleven, succesvol zijn en zo voor een sterk nageslacht kunnen zorgen.
In een eerder blog heb ik al iets verteld over de eileg en het onderbreken van de eileg. Het bijzondere aan deze situatie is dat er waarschijnlijk drie keer een poging is ondernomen om tot een legsel te komen.

Eerste poging van oude gedode vrouwtje V

De eerste poging was van het oude gedode vrouwtje V. Na sectie bleek zij een broedvlek en eieren in haar lichaam te hebben.

Tweede poging en eerste legsel van NV

De tweede poging was begonnen op tweede paasdag door het nieuwe vrouwtje NV. Maar hier ging het ogenschijnlijk meteen mis, het ei werd onder stress, tijdens gevechten binnen 15 minuten gelegd terwijl dit normaal gesproken enige uren kan duren en met alle voorbereidingen zelfs veel langer. Dit eerste ei en alle achterliggende eieren waren bevrucht door de vele copulaties die in de twee voorafgaande weken hadden plaatsgevonden. Het eerste ei was geheel "af", roodbruin van kleur en ligt nog steeds in de nestkom. De territoriale strijd ging onverminderd door, soms een paar dagen rust, meerdere copulaties op een dag maar er kwam maar geen tweede ei. Het is nu aannemelijk dat alle achterliggende eieren weer door het lichaam waren opgenomen.
De eerste serie twee weken durende paringen (eind maart) hebben dus slechts één ei opgeleverd en kan als verloren worden beschouwd.

Derde poging en tweede legsel van NV

Maar NV is een volhouder, ondanks alle verstoringen die nu nog steeds plaatsvinden zijn de copulaties doorgegaan en produceerde zij op maandag 16 april haar tweede eerste ei. Dus het eerste ei / legsel is totaal mislukt en dit is het vervolglegsel. Maar ook hier acht ik de kansen zeer zeer klein. Het ei van gisteren was een zeer vreemd ei, hoofdzakelijk wit van kleur en een zeer dunne eischaal.
De kleur van het ei wordt in de laatste fase van de ontwikkeling in het lichaam gevormd. Hier ging het fout, het vrouwtje heeft aangevoeld dat het komende broedsel niet ging lukken, te veel strijd, onrust, stress en de gevechten gaan maar door. Het lichaam produceerd dan het hormoon cortisol waardoor eieren worden afgestoten en/of opnieuw worden opgenomen in het lichaam.

Windeieren

De oorzaak van windeieren is een tekort aan calcium. Het is mogelijk dat dit bij de vogel zelf ligt, maar kan ook duiden op een calciumtekort in het voer. Het lichaam van de vogel bevat dan te weinig kalk om de schaal van het ei te kunnen vormen. Bij het ei van gisteren was wel een eischaal te zien al was deze wel zeer dun en nog niet op kleur. Er is hier dus feitelijk geen sprake van een windei maar van een ei dat vroegtijdig werd afgestoten onder invloed van stress.

Houdt het nu op?

Je weet het natuurlijk nooit in de natuur, onvoorspelbaar en daardoor ook zo adembenemend mooi!
Maar eerlijkheidshalve zal de drang tot voortplanten nu sterk gaan afnemen en ligt het niet in de verwachting dat er nu nog een derde (vierde) legsel gaat plaatsvinden. De eieren die nog in het lichaam zitten zijn of reeds opgenomen of zal dat de komende dagen gaan gebeuren. De territoriumstrijd zal de komende tijd nog wel even doorgaan totdat één der vogels het opgeeft en er twee alleenheersers overblijven. Zo zal in 2019 de strijd op leven en dood weer opnieuw losbarsten en zullen wederom alleen de allersterkste overleven.

Vogelwerkgroep Gemert is eind 1988 opgericht door een aantal enthousiaste vogelaars. Het werkgebied van de VWG Gemert omvat de voormalige gemeente Gemert, bestaande uit Gemert, Handel, De Mortel en Elsendorp. De VWG heeft o.a. de volgende doelstellingen: - beschermen en inventariseren van de in het werkgebied voorkomende vogels - plaatsen, controleren en schoonhouden van nestkasten, -wanden - weidevogelbescherming - Biotoopverbetering i.s.m. de gemeente - geven van voorlichting aan belangstellenden - organiseren van vogelwandelingen en lezingen - opze Bezoek de website van Vogelwerkgroep Gemert

Vind ik leuk
Bewaar deze blog

Meer over