Het is half juli, de jonge steenuilen zijn uitgevlogen. Voor hen en hun ouders voorlopig nog geen vakantie. Maar voor ons zit het veldwerk erop en kunnen wij langzaamaan wél aan vakantie gaan denken. Tijd voor het opmaken van de balans. Vandaag deel 1.
... een prima work out ....
Ons voorjaar stond, net als de voorgaande 31 lentes, in het teken van het broedbiologisch en ringonderzoek naar steenuilen in de ruime omgeving van Winterswijk. In onze blogs en vlogs heeft u ons aan het werk kunnen zien. Het doel van dit onderzoek is om informatie te verzamelen over de voortplanting en de overleving. Dit zijn belangrijke bouwstenen in het populatie-onderzoek, waarmee trends in toe- of afname van de populatie tijdig kunnen worden gesignaleerd. Zie het als een soort van vinger aan de pols. De kennis uit onderzoek staat daarmee aan de basis voor effectieve bescherming.
We kunnen terugkijken op een geslaagd broedseizoen. In het blog van vandaag en morgen zetten we de belangrijkste resultaten op een rij, waarbij we de resultaten vergelijken met die uit de periode 1998-2016.
Veel nesten: een prima work out
We volgden dit jaar 97 steenuilennesten. Dat is ongeveer 20 à 25% van de totale geschatte populatie in ons onderzoeksgebied in de zuidoost-Achterhoek. Van die 97 konden we uiteindelijk van 92 het broedsucces vaststellen; de andere nesten zaten op moeilijk bereikbare plekken (buiten nestkasten) waar we uiteindelijk onvoldoende informatie konden verzamelen.
In totaal hebben we gedurende tien veldrondes van eind april tot begin juli, 378 bezoeken gebracht aan de nest(kast)en; dit is met inbegrip van bezoeken aan niet bezette kasten. U raadt het al, dat is heel wat keer sjouwen met de ladder en de veldkoffers. Veldwerk is dan ook een prima work out! (tenminste, als je niet alle aangeboden koffie met koek aanneemt én maximaal één portie patat per velddag nuttigt).
Eieren en legselstart
Qua legselgrootte bleef 2017, met gemiddeld 3,73 eieren per legsel (berekend over 78 volledige legsels), wat achter bij het langjarig gemiddelde (3,91 ei per legsel in 1998-2016; berekend over 831 legsels). Van in totaal 7 nesten konden we geen volledige legselgrootte vaststellen, omdat het nest was mislukt in het eilegstadium. In veel gevallen waren die nesten al verlaten voordat wij ons eerste bezoek brachten.
De steenuilen waren er dit jaar vroeg bij. Gemiddeld werd het eerste ei al gelegd op 13 april (berekend over 65 nesten). Dat is 4 dagen vroeger dan het langjarig gemiddelde over 1998-2016, dat op 17 april ligt (654 nesten; gecorrigeerd voor de schrikkeljaren). Geen spectaculair verschil op het eerste gezicht, maar in het geval van steenuilen kunnen we niettemin spreken van een behoorlijk vroege start van het broedseizoen. 2017 bezet daarmee de derde plek in de top drie over de afgelopen 20 jaar.
Zoals gebruikelijk startten de meeste steenuilendames na 1 april met de eileg. In twee nesten werd het eerste ei echter al gelegd in de laatste dagen van maart: op 28 en 31 maart. Het zwaartepunt van de legselstart lag zoals gebruikelijk tussen 11 en 20 april.
Het lot van een ei
Het ultieme doel van elk gelegd ei is dat het uiteindelijk een uitgevlogen jong oplevert. Maar dat geluk is maar voor een deel van de eieren weggelegd. Zo komt doorgaans zo'n 20 tot 25% van de eieren niet uit en ook niet alle jongen overleven tot het moment van uitvliegen.
Kijken we naar alle gelegde eieren, inclusief de 7 nesten met een onvolledige legselgrootte, dan zien we dat de 308 eieren uiteindelijk 179 uitgevlogen jongen hebben opgeleverd. Oftewel een rendement, of eisucces, van 58%. Daarmee scoort 2017 net wat beter dan het langjarig gemiddelde eisucces over 1998-2016, dat op 55% ligt (berekend over 3147 eieren).
Zoomen we verder in op het lot van deze 308 eieren:
- 62 eieren zijn niet uitgekomen (20%)
- uit ten minste 204 eieren is een jong gekropen (66%)
- 15 van deze 204 jongen hebben we later dood in het nest aangetroffen
- daarnaast bleken 10 van de 204 jongen die we eerder levend aantroffen later te zijn "verdwenen" ... vermoedelijk meestal in de magen van hun broers en zussen nadat ze in het nest waren gestorven
- 42 eieren van de 308 eieren bleken te zijn "verdwenen": dit zullen vaak eieren zijn die wel zijn uitgekomen, maar waarvan het jong al was gestorven (en opgegeten)
Tot zover de eieren. Morgen het vervolg, met daarin o.a. het nest- en broedsucces, de conditie van de jongen en de prooien.
Steenuilenoverleg Nederland (STONE) is een landelijke werkgroep die steenuilenbescherming en -onderzoek coördineert, stimuleert en faciliteert. Daartoe wordt samengewerkt met relevante binnen- en buitenlandse, professionele en vrijwilligersorganisaties. STONE is een vrijwilligersorganisatie, zonder betaalde krachten.
Bezoek de website van STONE
Vogelbescherming Nederland - Samen voor vogels en natuur
