Ofwel de bonte vliegenvanger. Die is weer terug. Terug waarvan? Nou, terug uit Afrika. De bonte vliegenvanger zit in de winter helemaal niet in Nederland, maar in Zuid-Europa en Noord-Afrika. Afgelopen week is de eerste bonte vliegenvanger bij de vijver gezien!
Mannetje bonte vliegenvanger.
Herkenning
Zowel het mannetje als het vrouwtje hebben een witte vlek op hun vleugel en een witte buik. Hoe noordelijker je komt, hoe zwarter de mannetjes zijn. Maar in Nederland zijn de mannetjes vaak meer donkerbruin dan zwart, waardoor ze er bijna hetzelfde uitzien als de vrouwtjes, die bleekbruin van kleur zijn. Een verschil is dat de mannetjes boven de snavel een witte vlek hebben. Daardoor kun je zien dat de vogel die zich in de vijver even waste, een mannetje is.
Naam
De Latijnse naam van de bonte vliegenvanger is Ficedula hypoleuca, wat letterlijk betekent wat hierboven in de titel staat. De familienaam ‘Muscicapa’ is wel accuraat naar de vogel, musca is namelijk Latijn voor ‘vlieg’ en capere betekent ‘vangen’.
Grauwe vliegenvanger
Ja, er is dus nog een tweede soort vliegenvanger in Nederland, de grauwe vliegenvanger. Gelukkig ziet die er toch anders uit. De grauwe vliegenvanger is namelijk op het oog best een saai vogeltje, bruingrijzig, met fijne spikkels op de iets lichtere borst. Zijn geluidje is ook niet opvallend, hoge piepjes, hoog bovenin bomen. Zowel de roep als de zang klinken bijna hetzelfde, hoor maar.
Vliegen vangen
Dat lijkt mij best moeilijk. Maar vliegenvangers kunnen dat heel goed. De vogel zoekt een uitstekend takje aan de buitenkant van een boom of struik, dat is dan het uitkijkpunt. En dan, uit het niets, vliegt ‘ie een kort stukje, bidt even in de lucht, maakt een paar buitelingen en salto’s in de lucht en hop! voordat je het weet zit ie weer terug op dat takje, met een vliegje in de snavel. Ook zonder salto’s zijn ze snel genoeg om een vliegend insect te pakken.
Voorkomen
Bonte vliegenvangers broeden in holten, en bij gebrek daaraan ook in nestkasten. Natuurlijke boomholten vind je vooral in oudere loofbossen, op de hogere zandgronden in Nederland. Maar doordat mensen steeds vaker nestkasten ophangen, komt de bonte vliegenvanger tegenwoordig ook wel in parken en tuinen voor. Toch ligt het zwaartepunt van de verspreiding nog steeds in Oost-Nederland.
De bonte vliegenvanger is een trekvogel die dus zijn terugkeer goed moet timen. Is het te vroeg, dan zijn er wellicht nog niet zoveel insecten voor zijn toekomstig kroost. Is hij te laat, dan zijn alle goede plekjes al bezet door andere holtebroeders. Uit jarenlang nestkastonderzoek is gebleken dat bonte vliegenvangers steeds vroeger een ei leggen. Dat betekent dus dat ze ook steeds vroeger terugkomen uit Afrika. In 1982 lag de datum van het eerste ei gemiddeld rond 13 mei, in 2002 was dat 7 mei en in 2022 is het 3 mei.
Heb jij al een bonte vliegenvanger gezien? In het filmpje wat ik hierboven deel, hoor je ook de zang. Oefen maar eens op het geluid en let dan op bij je volgende boswandeling of je m hoort!
Vogelbescherming Nederland - Samen voor vogels en natuur
