Seizoensverwachting - over eikels en muizen

Pascal Stroeken, STONE | donderdag 23 maart 2023 | Vind ik leuk | Bewaar deze blog | 601x

Weermannen kunnen bij gebrek aan wetenschappelijk onderbouwde lange-termijn-verwachtingen overigens altijd nog terugvallen op een heel scala aan oude volkswijsheden, vaak ontleend aan obscure waarnemingen uit de natuur (Is februari nat en koel, dan wordt juli dikwijls heet en zwoel.).

Eikels als voorspellers voor muizen

Wat dat betreft lijken wij wel wat op weermannen, want ook steenuilenonderzoekers ontlenen hun verwachtingen aan waarnemingen uit de natuur. Wij kijken namelijk graag naar eikels. Waarom? Heel simpel: meer eikels betekent meer bosmuizen, die zich de eikels goed laten smaken en zich als een dolle gaan voortplanten. En laat de bosmuis nu juist, samen met de veldmuis, een heel belangrijke prooisoort voor steenuilen zijn.

Muizen als voorspellers voor uilen

Op basis van 25 jaar onderzoeksgegevens (1998-2022) hebben we sterke verbanden kunnen vaststellen tussen het aantal muizen in een jaar – gemeten aan het aantal muizenprooiresten in nesten – en het reproductiesucces. Kort gezegd: in jaren met veel muizen starten steenuilen gemiddeld genomen vroeger met de eileg, tellen we grotere legsels, vliegen er meer jongen uit en zijn de jongen bovendien zwaarder en dus in betere conditie, wat weer gunstig is voor de overleving na het uitvliegen.

Een goed of slecht broedseizoen kunnen we dus, met enige armslag, al in het voorafgaande najaar ‘voorspellen’. Zo volgde op het eikelrijke najaar van 2020 een goed steenuilenbroedseizoen in 2021. In najaar 2021 was de eikeloogst daarentegen uitermate schraal en verwachtten we in 2022 een niet al te best broedseizoen. Die verwachting kwam uit: in 2022 waren de steenuilenlegsels historisch klein en vlogen er dus ook veel minder jongen uit; in de prooivoorraden vonden we maar weinig resten van bosmuizen.

In het najaar van 2022 zagen we weer dikke eikeltapijten onder de eiken, een waar feestmaal voor bosmuizen. We hebben dan ook hoge verwachtingen voor aanstaand broedseizoen. Overigens lijkt de veldmuizenstand ook goed te zijn, dus kunnen de steenuilen met een beetje geluk van twee walletjes snoepen. De beelden van eergisteren (drie muizen op een dag) geven goede moed!

Eikels tellen

Om te weten of het een goed eikeljaar is kun je natuurlijk bij een eik gaan staan en kijken hoeveel eikels er hangen of op de grond liggen. Afgelopen najaar ontdekte ik een alternatieve methode: vanuit bed eikels tellen! Dat zit zo. Mijn achterburen bouwden in de nazomer een prachtige houten schuur in hun tuin. De dag dat het dak erop ging zal ik nooit vergeten: van die metalen dakpanprofielplaten. Best wel mooi hoor, ware niet dat de schuur onder een grote eik staat. Vanaf die dag (en vooral ’s nachts) hoorde je werkelijke elke individuele eikel vallen (POINK!) of na een zuchtje wind in groepjes (POINKPOINKPOINK!!!). En dat non-stop een aantal weken lang. Goed voor de muizen en uilen, slecht voor de nachtrust. Na de herfst ben ik gewoon weer schaapjes gaan tellen. Veel rustgevender.

Tot slot: een nieuwe volkswijsheid!

Al schrijvende kreeg ik terloops inspiratie voor een nieuwe volkswijsheid, dit keer niet over het weer maar over … ja u raadt het al, uilen:  

Vallen eikels in de herfst als regen

Dan zullen uiltjes in ‘t voorjaar zwaar wegen

Steenuilenoverleg Nederland (STONE) is een landelijke werkgroep die steenuilenbescherming en -onderzoek coördineert, stimuleert en faciliteert. Daartoe wordt samengewerkt met relevante binnen- en buitenlandse, professionele en vrijwilligersorganisaties. STONE is een vrijwilligersorganisatie, zonder betaalde krachten. Bezoek de website van STONE

Vind ik leuk
Bewaar deze blog

Meer over