Voedselschaarste. Strenge winters. Het verkeer. De bedreigingen voor de kerkuil zijn legio. Tel er ook de mogelijkheid van gif bij op en een gebrek aan nestgelegenheid. Ook zijn er natuurlijke vijanden. Om al die redenen ging de stand van de kerkuil de afgelopen drie jaar achteruit.
Foto André Eijkenaar verkeersslachtoffer
VOEDSELSCHAARSTE
De kerkuil heeft zijn grootste dichtheid in het kleinschalig cultuurlandschap. En die zijn er steeds minder in Nederland door de schaalvergroting en intensivering van de landbouw. Dat zorgt voor minder nestgelegenheid en als het een keer een slecht muizenjaar is, is er op dat type landbouwgrond geen alternatief voedsel voorhanden voor de kerkuil.
STRENGE WINTERS
Een strenge winter kan een tijdelijke negatieve invloed hebben op het aantal kerkuilen. Vooral bij sneeuw en aanhoudende vorst verdwijnen de prooidieren in diepliggende holen. Een kerkuil kan maar 5 tot 8 dagen zonder voedsel. De directe leefomgeving van mensen, zoals in de buurt van schuren, biedt geen alternatief: daar bevinden zich ook steeds minder muizen.
VERKEERSSLACHTOFFERS
Het aantal verkeersslachtoffers is groot. In sommige gebieden kan het percentage boven de 70% stijgen. De oorzaak daarvan is de hoge dichtheid aan veldmuizen in brede bermen van wegen en hoe kerkuilen jagen. Ze gebruiken vaak een hectometerpaaltje als uitkijkpost om muizen te vangen. Als de kerkuil zijn prooi beet heeft, keert hij terug naar het paaltje om zijn prooi te verorberen of om met zijn prooi van het paaltje weg te vliegen. De paaltjes staan dicht aan de weg, bij het opvliegen kunnen auto's de vogels raken met fatale gevolgen.
Om die hectometerpaaltjes onaantrekkelijker te maken, worden rolletjes boven op de hectometerpaaltjes geplaatst, lees het eindrapport
GIF
Kerkuilen zijn bijzonder gevoelig voor bestrijdingsmiddelen tegen knaagdieren (ratten, muizen). Heb je uilenkasten hangen, gebruik dan geen gif! Dat adviseren we.
ETEN EN GEGETEN WORDEN
De kerkuil heeft drie natuurlijke vijanden: havik, oehoe, en steenmarter. De steenmarter, die zich snel uitbreidt en ook beschermd is, overvalt nogal eens een broedende kerkuil.
KOMMER EN KWEL
Is het dan alleen maar kommer en kwel voor de kerkuil? Zeker niet! Gelukkig gloort er weer hoop aan de horizon en lijkt het in het vroege voorjaar van 2023 weer een heel stuk beter te gaan. De bomen hingen weer vol afgelopen herfst en ook de eerste berichten over grote hoeveelheden veldmuizen gingen al rond. Hopelijk zet deze trend dit seizoen door en laat de kerkuil dit jaar weer eens zien dat ze in goede jaren ook echt aan een serieus herstel van de landelijke populatie kunnen werken. En neem de intensieve nestbescherming door vrijwilligers. Die hebben de kerkuil voor Nederland gered. Daardoor herstelde de populatie zich enigszins, maar de gevaren zijn nog niet geweken.
De stichting Kerkuilenwerkgroep heeft tot doel het ‘beschermen van de kerkuil’ door ‘het geven van voorlichting en educatie, door het plaatsen van nestkasten en het verzamelen en registreren van gegevens’. De stichting is een overkoepelende landelijke organisatie met ongeveer 1.000 vrijwilligers, die werkzaam zijn in 16 regio’s die landelijk ruim 10.000 kerkuilnestkasten beheren en controleren. Dankzij de inspanningen van deze vrijwilligers en de medewerking van boeren en burgers is de broedpopulatie van kerkuilen toegenomen van ongeveer 100 broedparen eind jaren ’70 tot 3.000 nu. Meer weten?
Bezoek de website van Kerkuilenwerkgroep Nederland
Vogelbescherming Nederland - Samen voor vogels en natuur
