Code oranje ! Iedereen zucht en kreunt onder de hitte die deze dagen als een veel te warme deken over Nederland ligt. Ook de natuur wordt weer flink op de proef gesteld. Hoe redden onze kerkuilen zich in dit soort omstandigheden ?
Terugkeer vanuit tropisch Afrika na de laatste ijstijd (A. Roulin)
Tropische oorsprong
Kijk gelijk de eerste geruststelling; van oorsprong komt de kerkuil (of eigenlijk de familie Tytonidae) uit de tropen, dus waarschijnlijk is (of was) hij wel wat warmte gewend. Toen zo’n 10.000 jaar geleden de laatste ijstijd uit Europa verdween is vanuit het zuiden langzaam het gebied weer bezet door kerkuilen.
Dit is ook al een keer besproken in een blog over waarom kerkuilen zoveel meer last van de koude hebben dan de meeste andere uilen. Eigenlijk hebben ze zich fysiek in die tijd nauwelijks aangepast aan hun steeds meer noordelijke woonomgeving (zie ook het kaartje helemaal bovenaan deze blog) en daar hebben ze ’s winters dus heel veel nadeel van, maar bij deze warmte juist wat voordeel.
De kerkuilen hebben een vrij slecht isolerend verenpakket en vrijwel onbedekte poten. Hierdoor kunnen ze dus relatief makkelijk warmte kwijtraken, zowel in de winter als in de zomer.
Maar daar red je het niet mee, toch ?
Ja, dan zou dit wel een heel kort blog worden. Nee, er is nog wel wat meer over te vertellen. Zoals de meeste vogels heeft ook de kerkuil een hogere lichaamstemperatuur (40-41 °C). In vergelijking met bijvoorbeeld ons die normaliter rond de 37 °C zitten kan hij daardoor zijn warmte nog een stuk langer kwijtraken en bij dit soort hoge omgevingstemperaturen maakt dat echt veel verschil. Als het buiten 33 °C is kan de kerkuil twee keer zo makkelijk zijn warmte kwijt als een gemiddeld mens.
Maar ook aan die truc komt een eind natuurlijk, want wat als het nu nog warmer wordt ? Iedereen weet uit ervaring dat je van het verdampen van zweet (of van zwembadwater) ook afkoelt. Alleen zweten met een verenpak (of een vacht) gaat een stuk lastiger. Veel dieren doen daarom die verdamping via de tong of in de hele mondholte. Je ziet daarom iedere hond met zijn tong uit zijn bek lopen op dit moment en ook de jonge kerkuilen zitten te ‘hijgen’ (kortere snellere ademhaling) om zoveel mogelijk vocht te verdampen. Dat vocht moet uiteraard wel weer aangevoerd worden, maar daar hebben we iedere nacht die thuisbezorgservice voor.
Een goede kast op een goede plek
Alle beetjes helpen, dus ook de kast en plek moeten zo goed mogelijk gekozen zijn voor zowel kou als hitte.
De kast moet sowieso niet in de felle zon hangen, maar dat komt bij ons niet zo vaak voor omdat ze vrijwel altijd binnen hangen. Vroeger werd echter gedacht dat hij zo hoog mogelijk in de nok van de schuur moest hangen (om verstoring te voorkomen). Dat heeft niet alleen heel wat halsbrekende toeren bij het ophangen en het ringen opgeleverd, maar boven in de nok is het ook vaak een stuk warmer dan beneden in de schuur, soms wel 20-25 graden warmer.
Verder moet de kast kunnen ventileren; als de warmte toch eenmaal in de kast is gekomen, moet hij er ook weer uit kunnen. Een paar ventilatiesleuven kunnen zo 10 graden in temperatuur schelen. Soms wordt ook het klepje bovenop de kast op een kiertje gezet als het toch nog te warm blijft.
En hoe zit dit bij ons ?
Eigenlijk is een hooiberg in bijna alle opzichten ideaal, de kast hangt de hele dag helemaal uit de zon, maar de wind kan er voldoende bij om te voorkomen dat de temperatuur onder het rieten dak te hoog oploopt. Uiteraard is het in de punt van het dak wel een stuk warmer, maar daar hangt de kast dan ook gelukkig niet. De kast is goed geventileerd, dus veel beter dan dit kunnen we niet aanbieden.
Toch lijkt een schaduwrijke plek ergens in het bos op dit soort dagen een nog betere keuze en het is dan ook niet verwonderlijk dat M en V zich nu niet in de hooiberg laten zien. Maar voor hun jongen zit er even niets anders op dan deze paar dagen nog uitzitten. Hoewel…. we hebben ook wel gezien dat bij extreme hitte in de kast de jongen de kast gewoon ontvluchten of ze daar nu al klaar voor zijn of niet. Vaak is dat gewoon een wanhoopspoging die meestal slecht afloopt, maar op deze leeftijd zou het voor onze jongen nog best een goede keuze kunnen zijn als het nog langer zo heet blijft….
Vogelbescherming Nederland - Samen voor vogels en natuur
