Falco peregrinus

Paul J. Marcus | donderdag 13 april 2017 | Vind ik leuk | Bewaar deze blog | 1269x

De dubbele naamgeving, in de wandeling binaire nomenclatuur geheten, die Linnaeus in 1758 introduceerde, wordt sindsdien toegepast door auteurs die nieuwe soorten beschrijven. Het eerste naamdeel, in dit geval Falco, is de genusnaam of geslachtsnaam.

Torenvalk

Deze genusnaam heeft de Slechtvalk gemeen met de Torenvalk Falco tinnunculus en de Boomvalk Falco subbuteo. Falco is de naam van een groep aan elkaar verwante soorten, een genus of geslacht. Deze genusnaam schrijft men met een hoofdletter. De tweede naam is de soortnaam, in dit geval peregrinus.

De volledige naam is dus Falco peregrinus en daarmee is de plaats van de vogel in de rangorde van Linnaeus vastgesteld, altijd cursief en alleen de genusnaam met hoofdletter. De daaropvolgende mensennaam Tunstall blijft gewoon rechtop staan: dat is de eerste auteur en naamgever, althans de eerste auteur die die naam ná Linnaeus heeft gegeven. Het jaartal daarachter geeft de datering van de oudste beschrijving door de aangegeven auteur.

Dertiende eeuw

Uiteraard klopt noch auteur noch jaartal voor de vroegste beschrijving van de Slechtvalk en het eerste gebruik van de naam Falco peregrinus. Reeds in de dertiende eeuw worden er beschrijvingen gegeven van de Slechtvalk door keizer Frederik II en door Albertus Magnus. De naam Falco peregrinus is zelfs nog iets ouder. Alles wijst erop dat Alexander Neckam reeds in 1180 in het werk De Utensilibus (Over de gebruiksartikelen) als eerste de gecombineerde namen falco peregrinus gebruikte. Dat was in een opsomming van roofvogels, die op een multifunctionele stang in de slaapkamer werden gehouden; er kon bijvoorbeeld ook kleding aan worden gehangen (Wright, A Volume of Vocabularies, Londen, 1857). Neckam geeft echter geen beschrijving van de vogel.

Niet-Romein

Volgens een gebruikelijke opvatting zou het naamdeel peregrinus (dat in het Nederlands uit het Latijn is overgenomen als pelgrim), slaan op het trekgedrag van de valk. Valken die op trek worden gevangen zouden pelgrim worden genoemd of zwerver. Het Latijnse woord peregrinus is echter pas in de late middeleeuwen ‘bedevaartganger, godsvruchtige zwerver’ gaan betekenen. In het klassieke Latijn betekende het gewoon ‘vreemdeling (in het Romeinse Rijk), niet-Romein’.

Vreemdeling-havik

Het is niet onverwacht, dat juist in een Engelse context de naam falco peregrinus ontstond. In het Oudengels bestond namelijk al zeker sinds de achtste eeuw de vogelnaam wealhhafoc (samenstelling van Oudengels wealh ‘vreemdeling’ en hafoc ‘havik, roofvogel’) ‘vreemdeling-havik’, aanvankelijk een naam die een Griekse vogel aanduidde, waarvan werd verondersteld, dat deze uitsluitend vreemde mensen aanviel (dat is: niet-Grieken). Later ging deze naam ‘havik van vreemde herkomst’ betekenen. Dus wealhhafoc kon staan voor alle roofvogels die gekocht werden door Engelsen in het buitenland: Haviken en Slechtvalken uit Wales, Giervalken en Slechtvalken uit IJsland, Groenland en Scandinavië. De Oudengelse naam wealhhafoc werd in het Welsh overgenomen als gwalch ‘havik’ en het Oudijslands valr ‘giervalk’.

Een uitstekende site waarin wetenschappelijke vogelnamen worden verklaard: www.wnve.nl

Vind ik leuk
Bewaar deze blog

Meer over