Steenuil, the movie. Klinkt wel lekker, toch? De steenuilencam is al jaren een regelrechte publiekstrekker. Zouden we het grote aantal kijkers vergelijken met het aantal bezoekers van een willekeurige succesvolle bioscoopfilm, dan kunnen we gerust spreken van een kaskraker.
Ook dit jaar worden we weer volop verwend met mooie, grappige, spannende en ontroerende beelden. Prachtig op film gezet door onze meesterregisseur Geert, met behulp van tips van vele kijkers.
Maar in plaats van onze eigen kaskrakers wil ik het vandaag eens hebben over kastkrakers: wie bewonen zoal de steenuilennestkasten als de beoogde bewoners niet thuis geven?
Kraak of anti-kraak?
Regelmatig treffen we in steenuilenkasten andere bewoners aan dan waarvoor ze bedoeld zijn: zogeheten kastkrakers. Nou ja, krakers. Misschien kunnen we in de meeste gevallen beter spreken van anti-kraak, waarbij de alternatieve bewoners de kasten gedurende het broedseizoen 'bewaken' om te voorkomen dat echte krakers hun intrek nemen. Want eigenlijk hebben die bewoners geen kwade bedoelingen. Ze betrekken uitsluitend leegstaande kasten waarvoor steenuilen kennelijk (nog) geen belangstelling hebben. We gunnen ze graag om er in alle rust hun nageslacht groot te brengen. Beter dan leegstand.
Het zal niet verbazen dat het vooral de kleinere holen- en nestkastbroedende zangvogels zijn die onbewoonde steenuilenkasten in bezit nemen. Soorten die normaliter moeten oppassen om niet ten prooi te vallen aan steenuilen.
Poep op de drempel
De spreeuw staat op nummer 1 als het gaat om anti-kraak. Een door spreeuwen bewoonde kast herkennen we al van afstand aan de witte poepsporen op de drempel en de strootjes van het nestmateriaal die vaak door de voordeur naar buiten steken. Niet bepaald de keurigste bewoners. Begin mei klinkt vanuit menige steenuilenkast gevuld met jonge spreeuwtjes een luid gebedel zodra we de kast benaderen.
Onbedoeld dragen de kasten die door spreeuwen worden bewoond toch een beetje bij aan de succesvolle voortplanting van steenuilen. Uitgevlogen spreeuwen staan in de tweede helft van mei namelijk op menig boodschappenlijstje van … u raadt het al!
Uitslovers: de hele broedruimte stofferen
Koolmezen treffen we ook met enige regelmaat in steenuilenkasten aan. De mezen geven de voorkeur aan het donkere gedeelte van de kast en nemen hun intrek dan ook in het broedgedeelte, achter het voorportaal/sluisje.
Maar stel je voor: vergeleken met een standaard mezenkast staan ze dan wel voor de uitdaging om een vijf keer zo grote woning te stofferen met een dikke laag mos, gras en haren. Al met al een flinke klus voor de mezen, maar dan hebben ze ook wel een ruime villa tot hun beschikking (zie foto onderaan dit blog). Komt wel vaker voor, dat anti-krakers eigenlijk boven hun stand wonen.
Praktisch: nestelen in het sluisje
Ook gekraagde roodstaarten tonen interesse in steenuilenkasten. BdL-kijkers van het eerste uur herinneren zich vast nog wel de onfortuinlijke man gekraagde roodstaart die in 2008 de steenuilenkast kwam bezichtigen, maar er niet op gerekend had dat ie bewoond was en man steenuil elk moment kon thuiskomen!
Gelukkig voor de roodstaarten loopt het meestal beter af en kunnen ze veilig hun intrek nemen in wél leegstaande kasten. Deze prachtige zangvogels geven de voorkeur aan een holte met een grote invliegopening, zodat ze de boel buiten goed in de gaten kunnen houden. In steenuilenkasten bouwen ze hun nest daarom vaak direct achter de invliegopening, in het voorportaal (sluisje) van de nestkast. Dat heeft zo zijn voordelen, want anders dan die uitslovers van koolmezen hoeven ze niet die enorme broedruimte vol te bouwen, maar volstaat een nest van normale proporties (zie headerfoto: het linker nest met blauwe eieren naast de invlieopening is van gekraagde roodstaart).
Takkenzooi (dan weet u wel wie de bewoner is!)
Kauwen zijn vanwege hun grootte de meest gevreesde nestplaatsconcurrenten van steenuilen en kunnen we beschouwen als echte krakers, die het liefst de uilen hun huis uit willen jagen. En waarmee de uilen dus flink wat te stellen kunnen hebben. De camerabeelden leren ons echter dat als steenuilen hun zinnen hebben gezet op een nestkast, ze de kauwen met succes buiten de deur weten te houden. Maken kauwen wél van een steenuilenkast gebruik, dan treffen we de gebruikelijke takkenzooi aan zoals we bij de kauwencams zien.
Standaard steenuilennestkasten zijn overigens vaak wel toegankelijk voor kauwen, maar kasten met een marterwerend sluisje zijn voor hen lastig te betreden en bewijzen ook op die manier hun nut voor steenuilen.
Voor alle nestkasten waar krakers en anti-krakers hebben genesteld geldt dat de woningbouwvereniging deze in het najaar met een schoonmaakploeg moet ontruimen, om te verzekeren dat ze in de toekomst toegankelijk zijn voor de bewoners waarvoor ze eigenlijk bedoeld zijn: steenuilen!
Headerfoto: nesten van gekraagde roodstaart (links, blauwe eieren) en koolmees (rechts) zoals we die afgelopen zaterdag aantroffen in steenuilennestkasten
Koolmezennest in een steenuilenkast: de gehele broedruimte is volgebouwd, helemaal rechts de nestkom met eieren
Steenuilenoverleg Nederland (STONE) is een landelijke werkgroep die steenuilenbescherming en -onderzoek coördineert, stimuleert en faciliteert. Daartoe wordt samengewerkt met relevante binnen- en buitenlandse, professionele en vrijwilligersorganisaties. STONE is een vrijwilligersorganisatie, zonder betaalde krachten.
Bezoek de website van STONE
Vogelbescherming Nederland - Samen voor vogels en natuur
