Steenuilen in Noord-Holland

Pascal Stroeken, STONE | vrijdag 29 maart 2019 | Vind ik leuk | Bewaar deze blog | 1153x

Vandaag neem ik u mee naar Noord-Holland. Op landelijke schaal bezien neemt deze provincie met een geschatte populatie van 200-250 broedparen (op 7.500 tot 8.500 landelijk) een bescheiden positie in. Door zijn geografische ligging is Noord-Holland echter best bijzonder.

Op het randje

Steenuilen komen van nature voor in een gebied dat zich van west tot oost uitstrekt van West-Europa tot aan de Chinese Zee in oost-Azië (zie kaartje). In Engeland en Wales is de steenuil ook present, maar dat zijn afstammelingen van (o.a. uit Nederland afkomstige) steenuilen die daar eind 19e eeuw zijn geïntroduceerd.

Dit betekent feitelijk dat Noord-Holland, met de Noordzeekust als harde grens, de uiterste noordwestelijke rand vormt van het natuurlijke verspreidingsgebied van de steenuil. Vanuit Nederlands steenuilenperspectief bezien ligt de provincie bovendien tamelijk geïsoleerd, omdat het Noord-Hollandse 'schiereiland' niet direct grenst aan steenuilenrijke regio's.

Bolwerk

Van oudsher komen steenuilen verspreid in de provincie voor, met een duidelijk zwaartepunt in West-Friesland, de streek grofweg tussen Alkmaar, Medemblik, Enkhuizen en Hoorn. Net als de Betuwe is dit een fruitteeltgebied, waar vroeger grote arealen hoogstamboomgaarden de steenuilen van perfect leefgebied voorzagen. Dat behoort inmiddels tot de verleden tijd, maar West-Friesland is nu nog steeds het bolwerk binnen de provincie. Daar leeft het overgrote deel van de Noord-Hollandse populatie. Steenuilen vinden er hun onderkomen in de resterende oude fruitbomen, knotbomen, schuren en nestkasten.

Leuk weetje: tot in de jaren '70 kwam de steenuil ook voor in de duinen. Ook daar was het voornamelijk een cultuurvolger, want zijn aanwezigheid was duidelijk gebonden aan de toenmalige kleinschalige landbouwactiviteiten in het duingebied. Wel werd er soms in konijnenholen gebroed.

Krimp van de verspreiding

Kijken we naar de afgelopen decennia, dan zien dat de steenuil in het westelijk deel van de provincie helaas fors is afgenomen of zelfs is verdwenen (zie kaartjes hieronder). Is de kwaliteit van het landschap in dat deel van de provincie dan zo hard achteruitgegaan dat de steenuilen zijn vertrokken? Nee, dat kun je niet zo stellig zeggen. Ook (boeren)erven waar tot voor kort werd gebroed en nog steeds heel geschikt zijn, zijn verlaten. Prachtige erven (met nestkast!), waar het prima toeven zal zijn voor steenuilen, raken helaas niet bezet.

Ik denk dat we hier vooral te maken hebben met de zichtbare effecten van krimp van het verspreidingsgebied. Zoals u weet gaat het de steenuil in ons land niet voor de wind. Populaties staan onder druk, en in zulke populaties kan krimp optreden. In kerngebieden, waar veel onderlinge uitwisseling is, zullen gebieden niet zo snel ontvolkt raken. Aan de rand van het verspreidingsgebied daarentegen zullen krimpeffecten als eerste zichtbaar worden. Zoals dus in het westelijk deel van Noord-Holland.

Steenuilenwerkgroep

Terug naar de vrijwilligers. Noord-Holland kent een actieve steenuilenwerkgroep. Afgelopen woensdag was de halfjaarlijkse bijeenkomst, waar ruim 20 vrijwilligers ervaringen uitwisselden en hun werkzaamheden voor bescherming en onderzoek bespraken. Maar het echte werk vindt natuurlijk buiten in het veld plaats. Daar zetten de vrijwilligers zich in om de steenuil in het West-Friese bolwerk, en daarbuiten natuurlijk, te behouden en de populatie te verstevigen. Hopelijk kan de krimp van de populatie door alle inspanningen worden gestopt!

.... en de foto is uiteraard van André Eijkenaar!

De verspreiding van de steenuil in Noord-Holland (bron: www.vogelatlas.nl)

Steenuilenoverleg Nederland (STONE) is een landelijke werkgroep die steenuilenbescherming en -onderzoek coördineert, stimuleert en faciliteert. Daartoe wordt samengewerkt met relevante binnen- en buitenlandse, professionele en vrijwilligersorganisaties. STONE is een vrijwilligersorganisatie, zonder betaalde krachten. Bezoek de website van STONE

Vind ik leuk
Bewaar deze blog

Meer over