Verantwoord vogelfoto's schieten

De ongekende kwaliteit van lenzen en telescopen, de kracht van de chips in de kleinste digitale camera’s en niet in de laatste plaats de hoeveelheid vrije tijd die mensen hebben; ze dragen allemaal bij aan de immense populariteit van vogelfotografie in de Nederlandse natuur.

De Covid-19 pandemie heeft daar nog een schepje bovenop gedaan, door mensen vooral in eigen land op vakantie te sturen. Maar met die populariteit groeit ook de overlast. Zo vertelt boswachter Clara Wilkes van het Geldersch Landschap in de online cursus over het broedgeval van de bij ons zeldzame rode wouw, dat vorige zomer mislukte door de continue stroom van vogelfotografen die op de fotogenieke vogels afkwamen.

PiXFACTORY, het bedrijf achter onder meer de websites BIRDPIX en natuurfotografie.nl, voelt zich op zijn minst voor een deel verantwoordelijk voor die populariteit en daarmee voor de overlast, zegt oprichter Daan Schoonhoven in een webinar dat nu onderdeel is van de cursus. Door mensen enthousiast te maken voor de vogelfotografie, voelen Schoonhoven en collega’s dus ook de plicht om mensen te helpen op een verantwoorde manier met hun hobby om te gaan.

“Uitgangspunt is dat het belang van jou als fotograaf niet boven het belang van de natuur mag komen te staan”, stelt Schoonhoven in de cursus. “Sterker nog: het belang van de natuur ís uiteindelijk ook jouw belang. Als je de natuur verstoort, heb je ook niets meer te fotograferen, hooguit de kont van een wegvliegende vogel.”

De cursus is samengesteld door Schoonhoven en zijn collega Bjorn van Lieshout. “We kiezen in deze cursus bewust niet voor het opgeheven vingertje”, vertelt Van Lieshout. “Mensen die de natuur verstoren doen dat over het algemeen niet bewust. De enkeling die wél bewust over de grenzen gaat, die bereiken we toch niet met deze cursus. Maar de anderen benaderen we graag op een positieve manier.”

De cursus start dan ook met wat basiskennis over de natuur, of beter gezegd: de plekken waar je basiskennis over de natuur kunt vinden. Van Lieshout: “Verantwoorde natuurfotografie begint met kennis over je onderwerp. Natuurlijk kunnen wij niet alle relevante natuurkennis in deze cursus stoppen. Vandaar dat we ons beperken tot een uitgebreide lijst met bronnen waar je je licht kunt opsteken.”

De makers deinzen er ook niet voor terug om zelf met de billen bloot te gaan. Zo bekent Schoonhoven bij het onderdeel ‘Verantwoorde vogelfotografie’, in week 3 van de cursus, dat hij ooit superblij was met zijn foto van een blauwborst met rupsjes in de snavel. “Ik was destijds net begonnen met digiscopen. Toen een meer ervaren vogelaar mij uitlegde dat ik met mijn telescoop waarschijnlijk tussen de vogel en zijn nest met jongen stond en dus de boel aan het verstoren was, was ik ineens helemaal niet blij meer met die plaat.”

Het is een typisch voorbeeld hoe het bij onervaren natuurfotografen fout kan gaan, zegt Van Lieshout. “Pas als je je verder verdiept in de vogel en in de broedbiologie, snap je dat de jongen niet gevoerd gaan worden zolang jij daar met je telescoop of je camera blijft staan.”

In de vijfde en laatste week van de cursus krijgen de deelnemers onder andere enkele stellingen om op te kauwen. Van Lieshout: “De laatste stelling luidt: ‘Ik ben altijd eerlijk over de totstandkoming van mijn foto’s’. Dat is een interessante om eens over na te denken. Als je inmiddels wat meer weet over de planten of dieren die je fotografeert en je durft tegenover collega’s níet honderd procent eerlijk te zijn over de manier waarop jouw mooie plaat tot stand is gekomen, dan is het dus wel duidelijk dat je te ver bent gegaan.”

In de cursus maakt vogelfotograaf en oud-medewerker van Vogelbescherming Luc Hoogenstein overigens een belangrijke kanttekening bij die regel. “Wees heel voorzichtig met hoe eerlijk of open je bent over de plek waar je een foto hebt gemaakt.” Toen hij ooit de plek met mensen had gedeeld waar hij een prachtige blauwborst had geschoten, schrok hij zich rot van de drukte in de dagen erna.

Toen hij verstorende fotografen daarop aansprak, beten die hem toe ‘dat zij ook recht hadden op deze blauwborst’. “Dat zijn de fotografen die we met deze cursus niet zullen bereiken”, vreest Van Lieshout. “Die zal je vooral in het veld op hun gedrag moeten blijven aanspreken.”

De online cursus 'Zo ga je verantwoord te werk in de natuur' is voor € 9,95 te koop in de webshop van natuurfotografie.nl. Door een bescheiden bedrag te vragen, hopen de makers vooral dat de (beginnende) serieuze natuurfotografen voor deze cursus kiezen. “De opbrengst gaat vervolgens naar een natuurorganisatie, om hiervan faciliteiten voor natuurfotografen te realiseren”, benadrukt Van Lieshout. “We zijn hiervoor al in gesprek met terreinbeheerders.”