Gun vogels hun lentekriebels

Elk jaar rondom Koningsdag stijgt de spanning onder de boswachters van het Naardermeer. Komen de zwarte sterns ook dit jaar broeden? Om die kansen te vergroten zorgen de boswachters altijd voor een gespreid bedje. Als voormalig boswachter van het Naardermeer trok ik jaarlijks gewapend met een boot vol ‘broedvlotjes’ naar de stilste plekjes van het Naardermeer. De vlotjes voorzag ik als ze op het water lagen van een dikke laag modder met plantenresten. Dan lijken ze op krabbenscheer of andere drijvende planten waar zwarte sterns van nature op broeden.

Het uitleggen van de vlotjes is precisiewerk. Doe je het te vroeg, dan gaan er ganzen op broeden. Was je te laat, dan waren de sterns door gevlogen naar een ander rustig, moerassig broedgebied.

Dit bewuste jaar was de timing perfect. Een dag nadat de vlotjes waren uitgelegd, werd al een groepje zwarte sterns boven het Naardermeer gezien. Een wildcamera bood na een paar dagen reden voor gebak: de broedvlotjes waren door 3 paartjes in gebruik genomen. Toen er ook eieren te zien waren, haalden alle boswachters opgelucht adem.

De blijdschap verdween toen een collega boswachter tijdens een toezichtronde een kanoër uit de richting van de sterns zag komen. Het Naardermeer is niet toegankelijk zonder excursie en kanoën is dus verboden. Met een fikse boete werd de kanoër van het meer gehaald, maar het kwaad was al geschied. De volgende dag waren de eieren koud en de sterns gevlogen.

De verstoring van de zwarte sterns staat in m’n geheugen gegrift. Het is helaas slechts een van de vele voorbeelden. De natuur is kwetsbaar, zeker in deze tijd van het jaar. Helaas is dat niet goed genoeg bekend. Hoogstwaarschijnlijk wist de kanoër niet eens dat hij ernstig aan het verstoren was, toen hij langs de sterns peddelde.

Zo nu en dan verschijnen er berichten over zulke problemen in andere gebieden. De kraanvogels in het Fochteloërveen hadden in 2020 sterk te lijden onder verstoringen met diverse mislukte broedpogingen tot gevolg. Slechts een enkel kuiken werd vliegvlug. Of de jonge rode wouw die afgelopen zomer dood werd gevonden in een nest op de Veluwe. Ook daar bleek verstoring de oorzaak, waardoor de oudervogels zijn gestopt met voeren.

Veel vogelsoorten zijn er gevoelig voor, niet alleen de kraanvogel en rode wouw. Vooral grondbroeders delven snel het onderspit. Er zijn in Nederland talloze grondbroeders. In bos- en heidegebieden broeden boomleeuwerik, boompieper, tjiftjaf, nachtzwaluw en houtsnip op de grond, in het boerenland allerlei soorten eenden, grutto, kievit, veldleeuwerik en patrijs. Aan het strand scholeksters, plevieren en sterns.

Als bezoekers van natuurgebieden niet op de paden blijven, worden deze soorten (vaak onbewust) veel teveel verstoord. En die basisregel geldt ook voor honden. Een broedende vogel die keer op keer moet opvliegen vanwege mensen of honden die vlak langs het nest lopen, kan zijn eieren of kuikens niet warm houden en/of voeden. Als wij nietsvermoedend ons picknickkleed uitgooien vlakbij een nest kunnen oudervogels voor langere tijd niet bij hun eieren of kuikens komen. De eieren worden koud en komen niet uit, of de kuikens krijgen te weinig voedsel. In sommige gevallen laten de oudervogels het nest helemaal in de steek.

Veel van mijn oud-collega’s vrezen zelfs dat sommige soorten dit jaar helemaal niet gaan broeden, omdat er nu al teveel verstoring is. Blijf genieten van de natuur, maar gun vogels en andere dieren hun lentekriebels en blijf op de gebaande paden.