Groene toekomst voor jonge boeren

Tot voor kort lag de focus van het agrarische onderwijs op gewaskennis, schaalvergroting en techniek. Het werken met natuur kreeg niet veel aandacht. Maar dat gaat veranderen, want op die voet doorgaan is geen optie meer in een wereld in biodiversiteitscrisis. Natuurinclusieve landbouw (NIL) is daarom in opkomst. Om natuurinclusieve landbouw verder te ontwikkelen, zijn boeren nodig die daadwerkelijk met natuur gaan werken op hun bedrijf. Die jonge boeren moeten dan wel weten wat hun kansen en mogelijkheden zijn, dus dat vraagt om een aangepast lespakket.

Vanuit de Europese Unie was subsidie toegekend voor het project ‘Greener future for young farmers’. Dit initiatief van Vogelbescherming Nederland (VBN) maakte het mogelijk voor docenten om samen met het Kenniscentrum Natuur en Leefomgeving en Hogeschool Van Hall Larenstein onderwijsondersteunend materiaal over natuurinclusieve landbouw te verzamelen en te ontwikkelen voor alle niveaus in het groene mbo en hbo.

Het hoofddoel van het project was het ontsluiten van kennis en het maken van kant en klaar lesmateriaal over natuurinclusieve landbouw. Net als het enthousiasmeren van zowel studenten als docenten over het belang, de mogelijkheden en de praktische zaken rond natuurinclusieve landbouw in Nederland. Verder had het project als doel het onderwijs verder te brengen met het integreren van natuurinclusieve landbouw in het curriculum. Vogelbescherming heeft samen met het Kenniscentrum Natuur en Leefomgeving en Hogeschool Van Hall Larenstein onderwijsondersteunend materiaal over natuurinclusieve landbouw verzameld en ontwikkeld voor alle niveaus in het groene mbo en hbo.

Steeds meer boeren zien in dat we niet door kunnen gaan op de huidige voet en zoeken naar manieren om op hun bedrijf natuurinclusief te werken: een boerenbedrijf met zorg voor natuur en landschap. Er is daardoor steeds meer kennis over wat werkt. Juist omdat de verschillen tussen boerenbedrijven zo groot kunnen zijn, is er niet één aanpak die overal toe te passen is. Kennis over wat werkt moet nu z’n weg vinden naar de landbouwers van de toekomst. Die jonge boeren moeten dan wel weten wat hun kansen en mogelijkheden zijn. Nu ligt er dus een begin voor een speciaal lespakket.

Een van de grote leemten in het onderwijs is kennis over wilde planten en dieren en wat je op een bedrijf kunt doen om deze te behouden of een plek te geven. Hoe leg je een natuurvriendelijke slootkant aan, wat doet het verhogen van het waterpeil met de percelen en hoe zorg je ervoor dat gewasplagen minder kans maken door te investeren in de insectenrijkdom? Nieuwe akkerbouwtechnieken, zoals strokenteelt, leveren belangrijke kennis op over hoe je natuur tot bondgenoot in plaats van vijand maakt. Deze kennis is nu voor onderwijsinstellingen beschikbaar via www.groenkennisnet.nl.

Een veelheid aan bestaand materiaal is geschikt en toegankelijk gemaakt voor het onderwijs op het voor dit project ontworpen portaal natuurinclusieve landbouw. Deels ook door het in nieuwe digitale vorm te zetten, die beter aansluit bij leerstijl van de studenten (van taai en saai en naar cool en fraai). Voorbeelden hiervan zijn:

• Lespakketten en lesbrieven
• Video-essays
• Wedstrijd best ingeblikte les
• Webinar natuurinclusieve landbouw
• Tweedaags congres

Belangrijk onderdeel van het project was bodemonderzoek door studenten op boerenbedrijven. Studenten van Nordwin College, Zone College en Clusius College zijn tussen februari en half maart 2020 bij vier verschillende boeren langs geweest en hebben daar bodemonderzoek uitgevoerd, zie dit korte filmpje. De analyses van die onderzoeken zijn gedaan door adviesloket Bodem en Natuur en ook studenten van Universiteit Utrecht en van Hall Larenstein hebben hier een bijdrage aan geleverd. Een van de grootste leerpunten van de studenten is dat inzicht in bodemgezondheid heel belangrijk is om stappen te kunnen zetten in weidevogelbeheer, productie van gewas of biodiversiteit.

Door de coronacrisis konden de onderwijsdagen natuurinclusieve landbouw in april niet doorgaan in de oorspronkelijke vorm. In plaats daarvan zijn alternatieven bedacht zoals een webinar, een vlog en prijsvragen.

De verzamelde kennis blijft op het kennisportaal beschikbaar. Onderhoud en aanvullingen zullen in samenwerking met de partners Kenniscentrum Natuur en Leefomgeving en Hogeschool Van Hall Larenstein gebeuren. Het kennisportaal natuurinclusieve landbouw wordt actief gepromoot via nieuwsbrieven en kennisbijeenkomsten voor het onderwijs. Via verschillende deelprojecten zal Vogelbescherming betrokken blijven.

Natuurinclusieve landbouw staat al een aantal jaren hoog op de agenda van landelijk en provinciaal beleid in Nederland. Greener futere for young farmer is niet het enige initiatief. NIL wordt gezien als een belangrijke en gewenste ontwikkeling van de Nederlandse landbouw. Het groene onderwijs in de hele kolom (van mbo tot wo) is voor de ontwikkeling van de landbouw altijd belangrijk geweest en heeft ook nu een belangrijke rol te vervullen.

Deze rol is bevestigd in de ‘Green Deal Natuurinclusieve Landbouw in het Onderwijs’, die door alle groene onderwijsinstellingen, de universiteiten van Groningen en Utrecht, de provincies, BoerenNatuur, Het Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt (NAJK) en drie ministeries is ondertekend. Vanuit deze Green Deal wordt onderwijsmateriaal op het gebied van Natuurinclusieve Landbouw ontwikkeld, gedeeld, ontsloten en vooral -hopelijk- gebruikt.