Wat is Basiskwaliteit Natuur?

Basiskwaliteit Natuur is een relatief nieuw begrip over de kwaliteit van de Nederlandse natuur. Het moet leiden tot een gezamenlijke inspanning om de natuurkwaliteit van landschappen te verbeteren en duurzaam in stand te houden. Dit is nodig omdat veel algemene soorten zoals konijn, huismus, gewone pad en allerlei insectensoorten in aantal afnemen.

Het gaat bij Basiskwaliteit Natuur om een meetbaar kwaliteitsniveau van de natuur, met name buiten de natuurgebieden. Het geeft aan wanneer een bepaalde locatie voldoet aan een minimale standaard van de aanwezigheid van algemene, wijdverspreide wilde planten en dieren. De algemene condities van veel Nederlandse landschappen – zowel agrarisch als stedelijk – voldoen momenteel niet aan de ondergrens voor basiskwaliteit. We weten dit via metingen en waarnemingen die voor heel Nederland worden verzameld.

Basiskwaliteit moet meetbaar bijdragen aan het herstel van biodiversiteit. Het realiseren van het landschap en de milieucondities tot minimaal basiskwaliteit vormt een aanvulling op wetgeving en richtlijnen. Er zijn meerdere routes om basiskwaliteit te bereiken. Soms moeten vooral op milieugebied aanpassingen plaatsvinden in het landschap, op andere plekken gaat het bijvoorbeeld om het verminderen van oppervlaktes steen en asfalt.

Het realiseren van Basiskwaliteit Natuur geeft ook een belangrijke bijdrage aan de effectiviteit van de bescherming van soorten in natuurgebieden. De huidige slechte condities buiten natuurgebieden werken nu op een negatieve manier door in de natuurgebieden waar de zeldzame en kwetsbare soorten beschermd worden.

Er wordt door verschillende partijen hard gewerkt om de achteruitgang van de biodiversiteit tegen te gaan. Boeren proberen weide- en akkervogels te behouden, bedrijven leggen bijenlinten aan, burgers vergroenen tuinen en schoolpleinen, gemeenten maaien insectenvriendelijk en veel provincies starten projecten voor provinciale icoonsoorten. Prima acties, maar veelal gericht op losse symptomen. Basiskwaliteit gaat verder.

De kwaliteit van de natuur is direct afhankelijk van de kwaliteit van de omgeving.

1. Allereerst van de milieucondities. Pesticiden en overbemesting vergiftigen de omgeving en gaan ten koste van de biodiversiteit. Daar valt niet tegenop te beheren of herstellen. De milieucondities moeten dus op orde zijn.
2. Het tweede aspect betreft de inrichting. Als alle poeltjes zijn gedempt, beken gekanaliseerd en houtwallen zijn verdwenen is een Basiskwaliteit van de Natuur evenmin haalbaar. Ook een goede inrichting is dus een absolute voorwaarde.
3. Tenslotte gaat het om beheer en gebruik. Het is prachtig als een gebied goed is ingericht en het milieu op orde is, maar met slecht beheer of gebruik herstelt de biodiversiteit nog steeds niet. Basiskwaliteit Natuur is dus de natuur die we ‘vanzelf’ krijgen als de milieucondities, de inrichting van het landschap en het beheer en gebruik op orde zijn.

In deze illustraties is voor het hoevelandschap, oud loofbos en weidelandschap aangegeven welke factoren de Basiskwaliteit ondermijnen. Dat is gedaan via zogenaamde ‘overshoot’ figuren, waarin oranje en rood betekenen dat een conditie voor dat landschapstype (meestal) niet op orde is, en groen (meestal) wel.

• Kennisdocument Basiskwaliteit Natuur
• Randvoorwaarden basiskwaliteit vogels van stedelijk en agrarisch gebied, bijlagen Randvoorwaarden basiskwaliteit vogels van stedelijk en agrarisch gebied (35 MB)
• Basiskwaliteit voor soorten in het landschap!
• Een handreiking voor Basiskwaliteit Natuur in Overgangsgebieden
• Landschapsecologische analyse landschapselementen in agrarische landschappen van Nederland - Staring Advies
• Basiskwaliteit Natuur: aandacht voor algemene soorten – de Levende Natuur oktober 2022
• Groslijst Basiskwaliteit Natuur: algemene soorten per landschap en regio – Naturalis Biodiversity Center 2022
• Maatregelen voor Basiskwaliteit Natuur – Wageningen University & Naturalis Biodiversity Center 2023
• Meetsoorten voor Basiskwaliteit Natuur – SoortenNL 2022
• Op weg naar Basiskwaliteit Natuur – Naturalis Biodiversity Center 2021