Operatie Zomertortel

De zomertortel komt in een groot deel van ons land voor, maar de aantallen zijn erg klein. Alleen in Zeeland, Flevoland, Drenthe en Noord-Limburg zitten nog enkele grotere populaties.

Bron: Sovon Vogelatlas

Vogelbescherming haakt met haar Operatie Zomertortel aan op een internationaal initiatief. In mei 2018 heeft de Europese Unie speciaal voor de zomertortel een Species Action Plan vastgesteld. Zo moeten ook in andere landen de broed- en overwinteringsgebieden verbeteren, de jacht gereguleerd en meer onderzoek worden gedaan. In totaal worden tientallen acties opgezet. Om het actieplan kracht bij te zetten, is Vogelbescherming op eigen initiatief begonnen met twee van deze acties: het uitrollen van een nationaal bijvoerprogramma en het aanleggen van voedselakkers.

Voordat we de voedselsituatie in de West-Europese broedgebieden weer op orde hebben, zijn we al snel een paar jaar verder. Het is maar de vraag of de zomertortel ons die tijd nog gunt! We kunnen de zomertortel als broedvogel alleen behouden, als alle betrokken partijen zich het lot van de zomertortel aantrekken en verantwoordelijkheid nemen. In Nederland zijn dat beleidsmakers in Den Haag en in de provincies, landbouworganisaties en natuurbeschermingsorganisaties. Internationaal zal er paal en perk moeten worden gesteld aan de jacht.

De zomertortel heeft, net als veel andere boerenlandvogels, last van de intensieve landbouw in de broedgebieden. Niet alleen bij ons, maar in heel Europa. Daarnaast vinden er ingrijpende veranderingen plaats in de Afrikaanse overwinteringsgebieden (Sahel) als gevolg van een toenemende bevolking en de jacht. Dit alles zorgt ervoor dat er structureel minder jongen groot worden gebracht en te weinig zomertortels overleven.

Onderdeel van de Europese samenwerking is de onderhandeling over de jacht. Deze is nu nog in tien landen toegestaan! Ruwe schattingen gaan uit van 1,4 tot 2,2 miljoen in Europa afgeschoten zomertortels per jaar. Maar ook in de Afrikaanse trek- en overwinteringsgebieden wordt er op ze gejaagd. 

Mede dankzij het internationale actieplan was er in juni 2021 het verheugende nieuws dat de Spaanse autoriteiten de jacht op de zomertortel in 2021 niet zullen openstellen. Dit redt naar schatting 900.000 zomertortels het leven! Hopelijk geldt dit moratorium niet alleen voor 2021, maar voor meerdere jaren.

De zomertortel houdt van rommeligheid. Vergeten plekjes, randjes waar onkruiden mogen bloeien en akkers die niet helemaal vrij zijn van onkruiden. Deze duif kan dan genoeg zaden bij elkaar scharrelen om te overleven en zijn jongen te voeren. In het voorjaar leeft hij van allerlei onkruidzaden, zoals varkensgras en vogelmuur. Later in de zomer eet hij ook zaden van landbouwgewassen. Bij die voedselbron heeft hij graag wat dicht struikgewas waarin hij zijn nest kan bouwen.

Meer weten? Ga naar: informatie zomertortel

In Nederland kan de zomertortel nauwelijks plekken vinden waar de combinatie van broeden en voedselaanbod goed geregeld is. Daarom startte Vogelbescherming een operatie in twee stappen. Ook andere vogelsoorten kunnen van deze maatregelen profiteren.

Stap 1: Een nationaal bijvoerprogramma

Vanaf april 2019 zijn we een  bijvoerprogramma gestart. Dit uitsluitend op plaatsen waar daadwerkelijk zomertortels nog als broedvogels aanwezig zijn. Dat deze aanpak werkt, bewijst een experiment in Engeland. Toen daar voederplekken werden ingericht, wisten de zomertortels deze goed te vinden. Daarom willen we ook in Nederland zoveel mogelijk zomertortels van voldoende voedsel voorzien. Maar bijvoeren is en blijft een tijdelijke noodmaatregel.

Meer lezen? Ga naar: protocol bijvoeren

Stap 2: Aanleg van voedselveldjes

De Nederlandse natuur is geen dierentuin. Bijvoeren doen we alleen omdat het echt niet anders kan. Operatie Zomertortel richt zich daarom ook op het aanleggen van onkruidrijke voedselveldjes. Door inzaai van een specifiek kruidenmengsel proberen we op een duurzame, meer natuurlijke manier voor voldoende voedsel te zorgen.  Als deze aanpak werkt, dan kan die hopelijk op grotere schaal ook elders in Nederland worden toegepast.

Meer lezen? Ga naar: voedselveldjes voor zomertortels

In 2019 startte onderzoekster Jenni Vreugdenhil in samenwerking met Het Zeeuwse Landschap en dankzij een subsidie van de Nationale Postcode Loterij het project 'Zomertortels in een veranderd landschap'. Jenni’s onderzoek richtte zich op het karakteriseren van plekken waar zomertortels naar voedsel zoeken. Ten behoeve van het onderzoek werden vijf zomertortels uitgerust met dataloggers.

De gedragingen van deze tortels zijn gedocumenteerd in een fraai rapport dat u op Jenni’s site zomertortels.nl kunt downloaden. Het onderzoek liet zien dat tortels hele specifieke, niet rijkelijk voorhanden zijnde plekken opzoeken, die al dan niet door toevallige omstandigheden rijk zijn aan onkruidzaden. Denk aan rommelige boerenerven, plekken waar buitenkippen worden gevoerd, een graszaadproductiebedrijf en een onkruidrijke blauwmaanzaadakker.

Dankzij een subsidie van de provincie Zeeland kunnen we de komende jaren op Walcheren vervolgonderzoek doen. Dit vervolgonderzoek richt zich op de vraag hoe we de beschikbaarheid van voedsel voor zomertortels effectief kunnen vergroten. In samenwerking met agrariërs van agrarische natuurvereniging Natuurlijk Walcheren en Poldernatuur Zeeland leggen we in de nabijheid van territoriale zomertortels voedselveldjes aan en onderzoeken we hoe vaak deze worden bezocht.

Daarbij maken we weer gebruik van vogels die worden uitgerust met een datalogger. Indien we kunnen aantonen dat ze frequent worden gebruikt, dan is er des te meer reden om de maatregel op te schalen en zo snel mogelijk toe te passen in andere regio’s binnen Nederland.

De zomertortel komt in een groot deel van ons land voor, maar de aantallen zijn overal erg klein. De voor de zomertortel belangrijkste provincies zijn Zeeland, Flevoland, Drenthe en noordelijk Limburg . Heeft u broedende zomertortels gezien en ziet u mogelijkheden om ze bij te voeren? Laat het ons weten! Misschien kunnen we dan ook bij u in de buurt de voedselvoorziening voor deze zomertortels verbeteren.
Stuur dan een e-mail naar zomertortel@vogelbescherming.nl met vermelding van uw naam, adres, telefoonnummer en exacte locatie. Vogelbescherming zal dan contact met u opnemen.