Voorbeeldboerderijen vergroten biodiversiteit op erf en land

Bijna 90 paar broedvogels hadden John en Saskia Joha vorig jaar op het land van hun Hoeve Kazan in het Zuid-Hollandse Nieuwveen. Graspiepers, gele kwikstaarten, krakeenden, tureluurs, kieviten, scholeksters, bergeenden, een zomertaling en 28 paartjes grutto vonden het land van de biologische boerderij geschikt genoeg om voor nageslacht te zorgen. Een fraai resultaat, maar het kan nog beter. En daar wordt de komende drie jaar hard aan gewerkt. Hoeve Kazan is één van de boerderijen die deel uitmaken van het project ’Voorbeeldboerderijen’ van Vogelbescherming. Binnen dit project worden op twee boerderijen maatregelen genomen om de biodiversiteit op het platteland te vergroten en kennis over biodiversiteitsherstel op te doen. “We willen aan burgers en andere boeren laten zien dat het vergroten van de biodiversiteit samen kan gaan met duurzame landbouw en een gezonde financiële boterham voor agrariërs”, vertelt projectleider Wessel van Vliet van Vogelbescherming.

Op Hoeve Kazan wordt het erf natuurvriendelijker ingericht. Er komen meer inheemse bomen en struiken rond de boerderij. In het voorjaar profiteren de insecten van de bloesems en in de herfst zijn er bessen voor de vogels. Ook worden er nestkasten voor steenuil, torenvalk en kauw opgehangen. Een landschapsarchitect en buiten-educator werken momenteel aan het ontwikkelen van een beleefroute over het erf. Bezoekers kunnen op termijn zelf ervaren hoe biodivers een natuurvriendelijk ingericht erf kan zijn. We vinden het belangrijk om de biodiversiteit verder te vergroten, vertelt Saskia Joha. “Hoe robuuster dat systeem is, hoe sterker het wordt. En je wordt natuurlijk ook gewoon blij van alles wat er om je heen zoemt en zingt.” Saskia en John zijn in 2003 in Nieuwveen begonnen als biologische boer, in 2015 en 2016 kwamen daar de landerijen in de Bovenkerkerpolder bij. “De natuur heeft binnen onze bedrijfsvoering altijd prioriteit gehad. Maar verbinding met de maatschappij vinden we ook belangrijk. We willen bezoekers graag laten zien en ervaren op welke manieren je op eenvoudige wijze iets voor de biodiversiteit kunt betekenen. Overigens wordt alles wat we produceren via onze eigen boerderijwinkel verkocht. Directer en transparanter kun je het toch niet hebben?”

“We vinden het leuk om door Vogelbescherming geselecteerd te zijn als ‘voorbeeldboerderij’. Het stelt ons in staat nog meer voor de natuur te doen dan voorheen. Zo hebben we bijvoorbeeld een 40 meter lange knabbelhaag aangeplant. Op termijn kan deze als natuurlijke afrastering voor het vee fungeren. Onze 75 Limousin-koeien mogen er dan van knabbelen. Dat vergroot het voedselaanbod voor het vee en houdt ze gezonder.” Daarnaast is er binnen het project bodemonderzoek gedaan. Saskia: “We willen met natuurlijke middelen de verhouding van de nutriënten in de bodem verbeteren. Dit is gunstig voor het bodemleven en het draagt bij aan een nog kruidenrijkere vegetatie. Dat trekt insecten aan waar de weidevogels weer van profiteren. Meer wormen in de grond betekent meer voedsel voor soorten als grutto en scholekster.”

Op Hoeve Kazan zijn bezoekers welkom op woensdagmiddag, vrijdag en zaterdag. Voor kinderen is er een speurkaart. Vanaf 1 juni 2023 is de beleefroute klaar.

De tweede deelnemende boerderij is De Koningshoeve-Ettingen in Spaarnwoude waar Gertjan van Tunen bedrijfsleider is. Op De Koningshoeve-Ettingen gaat het vooral om het verbeteren van de bodemkwaliteit, ingrepen in de waterhuishouding, ecologisch slootschonen en het opzetten van een Living Lab. Of de ingrepen de biodiversiteit daadwerkelijk vergroten, wordt nauwgezet gemonitord. “De opgedane kennis en resultaten worden met behulp van dit Living Lab gedeeld met andere boeren en professionals uit de agrarische sector. Hopelijk doet goed voorbeeld, goed volgen”, aldus Wessel van Vliet van Vogelbescherming.

“Op onze 430 hectare land grazen 550 Limousin-koeien”, vertelt Gertjan van Tunen van De Koningshoeve-Ettingen. “We hebben speciaal voor dit ras gekozen omdat ze het goed doen op kruidenrijke graslanden. In het voorjaar en de zomer lopen ze de hele dag buiten, samen met hun kalfjes. Ook in het najaar kunnen ze bij lekker weer de semi-open stal verlaten. Een deel van ons land maaien we pas in juli. Dan hebben de weidevogeljongen alle tijd om veilig groot te worden. Het bloemrijke land trekt zoveel insecten aan, dat de kuikens voldoende voedsel kunnen vinden. Door de aanpassingen die we in het kader van het project ‘Voorbeeldboerderijen’ treffen, zullen de omstandigheden voor de vogels nog verder verbeteren. We hebben bodemonderzoek laten uitvoeren om er achter te komen hoe we de bodemkwaliteit verder kunnen verbeteren. Nog kruidenrijkere graslanden met meer structuur en openheid zou ideaal zijn voor de weidevogels.”

“Ook gaan we de waterhuishouding verbeteren. We hebben het waterpeil in een plasdras-situatie verlaagd waardoor deze plek geschikter is voor grutto’s die in het voorjaar terugkeren uit het zuiden. Enkele nieuwe stuwen zorgen op een ander stuk land juist voor een iets hoger waterpeil waardoor het grasland vochtiger blijft. Het bodemleven trekt hierdoor naar boven waardoor ze bereikbaar zijn voor weidevogels. We hebben nu jaarlijks zo’n 70 paar grutto, 120 paar kievit, 35 paar tureluur, verschillende eendensoorten en kleinere soorten als veldleeuwerik en kwikstaart op ons land. We hopen en verwachten dat deze aantallen door de maatregelen toenemen.” Binnen het project kon ook een zogeheten ‘wildredder’ gefinancierd worden. Dit apparaat kan voorop de maaier gemonteerd worden en zorgt ervoor dat vogels en zoogdieren zich op tijd uit de voeten maken, in plaats van dat ze zich in het lange, nog te maaien gras verborgen houden.

Het vlees van de Limousin-koeien gaat naar slagers in de regio en wordt als pakketten verkocht op de website grutto.com. “We vinden het belangrijk om onze producten zo dicht mogelijk bij huis te verkopen”, vertelt Gertjan. “Je kunt mensen dan het eerlijke verhaal achter onze producten vertellen en ze zijn in staat om zelf te zien waar het vlees en onze biologische melk vandaan komt.”

Het project ‘Voorbeeldboerderijen’ heeft een looptijd van drie jaar en wordt volledig gefinancierd door stichting Edwin Bouw Fonds en een grote particuliere gift. “Het herstel van biodiversiteit is een langdurig proces”, vertelt Wessel van Vliet. “Sommige maatregelen, zoals bijvoorbeeld het ophangen van nestkasten, kunnen al op korte termijn effect hebben, maar het verbeteren van de bodemkwaliteit duurt langer. Bovendien onderzoeken we binnen het project nog welke methodes het beste werken. Over drie jaar hebben we hier naar verwachting beter zicht op. Onze ‘voorbeeldboeren’ zullen de huidige maatregelen ook na drie jaar continueren en hopelijk met hen vele geïnspireerd geraakte anderen.”

Kijk voor meer informatie over beide voorbeeldboerderijen op: www.hoevekazan.nl en www.koningshoevebv.nl.