Zwarte zee-eend
Common Scoter, Melanitta nigra - Eenden (Anatidae)
Meestal zie je zwarte zee-eenden als zwarte stipjes boven zee, als ze langsvliegen. Zwarte zee-eenden trekken langs de kust door en verblijven buiten hun broedseizoen op onze kustwateren. Ze broeden hoog in het noorden van Europa en Azië. Ze leven van schelpdieren. Bij het voedsel zoeken kunnen ze ruim twintig meter duiken. De Noordzee-kustzone is van groot belang voor zwarte zee-eenden.
Snel naar informatie over:
Herkenning
De zwarte zee-eend heeft een vrijwel geheel zwart verenkleed. Alleen de handpennen zijn niet diepzwart maar neigen meer naar grijs. De bovenkant van de snavel van de adulte man valt op door zijn felgele kleur. Hij heeft een puntige staart. Het vrouwtje is donkerbruin, met een donkerder kop en licht gekleurde wangen. Jongen lijken op het vrouwtje, maar zijn doffer gekleurd. Op zee rustend vaak in dichte groepen. Duikt met een sprong.
Geluid
Mannetjes maken tijdens balts een hoog gefluit.
44-54 cm, spanwijdte 79-90 cm
Cursus Vogels in Nederland
Leefwijze
Broeden
Zwarte zee-eenden broeden in Noord-Europa en Noord-Azië. Broedt in de periode van mei tot juni en heeft dan één legsel van vijf tot zeven eieren. Is een koloniebroeder.
Leefgebied
Zwarte zee-eenden zijn sterk gebonden aan diepere zoute of brakke wateren en zoeken daar schelpenbanken op om te foerageren. In de wintermaanden verblijven ze in grote aantallen in de Noord- en de Oostzee. De zwarte zee-eend broedt niet langs de kust maar landinwaarts, in uiteenlopende biotopen, zoals toendra’s en langs oevers van meren en langzaamstromende rivieren. Het nest verstoppen ze tussen bij voorkeur kruidenrijke vegetatie, wilgen en berken.
Voedsel
Het voedsel bestaat, zeker in de winter, voornamelijk uit schelpdieren als strandschelpen, die worden gezocht op schelpenbanken in zee. Als er in de loop van de jaren nieuwe schelpenbanken ontstaan en oude verdwijnen, past de zwarte zee-eend zich daarop aan. Af en toe worden ook kreeftachtigen, wormen en bijvoorbeeld vissen en visseneitjes gegeten. Op de broedgronden komt daar plantaardig materiaal bij.
Vogeltrek
De zwarte zee-eend trekt over grote afstanden, met enkel korte stops op binnenwateren. Eind april of mei komen deze eenden in paartjes aan op de noordelijke broedgronden in IJsland, Noorwegen en Siberië. Buiten het broedseizoen om verblijft de soort in grote tot zeer grote groepen soortgenoten op zee. Niet-broedende exemplaren trekken niet altijd terug naar de broedgronden.
Verspreiding en aantal
doortrekker en wintergast in vrij groot aantal
Zee-eenden zijn sinds de jaren tachtig fors afgenomen voor de Nederlandse kust. Voor grote aantallen zwarte zee-eenden in het voorjaar moet je tamelijk ver terug in de tijd. In de periode 1993-1997 werden er soms vele tienduizenden gezien bij Camperduin (NH), tot wel 96.000 exemplaren. Die aantallen werden ook in het voorjaar geteld, maar aanmerkelijker vroeger in het jaar dan nu, in maart en april. In januari 2011 werden ten noorden van de Waddeneilanden vanuit een vliegtuigje 31.000 zwarte zee-eenden geteld; een opvallend hoog aantal vergeleken met de jaren ervoor tijdens midwintertellingen. In 2015 bevond zich een recordaantal voor de kust van Texel. Vermoedelijk hebben ze een nieuwe voedselbron aangeboord, nu het aantal strandschelpen door overbevissing sterk is teruggelopen.
Aantallen in Nederland
| Aantal broedparen | Geen broedvogel |
| Geschat maximum aantal overwinteraars | 890-80.300 (in 2016-2021) |
| Doortrekkers | 890-80.300, jan (in 2016-2021) |
Bron: sovon.nl
Meer weten over trends? Kijk op sovon.nl.
Waarnemingen
Bron en meer waarnemingen: Waarneming.nl
Kijktip
Te vinden langs de kust. Let op de opvallende manier van vliegen, in lange wisselende slierten die zich samenballen en weer uitrekken. Vele tienduizenden vogels, soms nog meer, foerageren op schelpenbanken ten noorden van de Waddeneilanden
In Europa
De zwarte zee-eend is een broedvogel van noordelijk Europa. Zijn broedgebied loopt van IJsland, Noorwegen tot aan Siberië. Na het broedseizoen vindt er een sterke migratie plaats over de noordelijke zeeën. Vele tienduizenden zwarte zee-eenden overwinteren in de Noord- en Oostzee, waar rijke schelpbanken voorkomen.
Meer informatie
Bescherming
De soort is gevoelig voor langdurige watervervuiling door olie en komt in gevaar door overbevissing en de exploitatie van schelpenbanken binnen de voornaamste foerageergebieden. Verstoring door boten is mogelijk, omdat de soort - ook tijdens de rui - in grote groepen op het water verblijft. Eutrofiëring kan ten slotte problemen veroorzaken voor de zwarte zee-eend of de broedgronden.
Als een soort op de Rode lijst verschijnt, is er al sprake van een flinke bedreiging. Mede daarom heeft Vogelbescherming een Oranje lijst laten opstellen, zodat je kan ingrijpen om te voorkomen dat een vogel op de Rode lijst terecht komt. De zwarte zee-eend staat op de Oranje lijst van vogels die in Nederland doortrekken en overwinteren.
Wat wij doen
Vogelbescherming maakt zich sterk voor bescherming van delen van de Noordzee als natuurreservaat. Daarnaast komen we in het geweer tegen overbevissing. In de Waddenzee leidde dat op het gebied van kokkel- en mosselvisserij tot resultaat. Samen met overheden en de visserijsector wordt gewerkt aan duurzame visserij.
Wat kun jij doen
Overheden en visserijsector hebben belangrijke kaarten in handen voor soorten zoals de zwarte zee-eend. Gaan ze door op het pad van de overbevissing, dan kan de achteruitgang snel doorzetten als de soort zich niet weet aan te passen.
Meer weten?
- Sovon Vogelonderzoek Nederland
- Vogelbescherming zet zich in voor duin en Kust
- Nature Today
- Natura 2000
Actuele berichten
- Ruimte voor vogels én vissers in de Noordzee
- Onbegrijpelijk: Nederland wijst natuurvriendelijk EU-visserijplan af
Downloads
- Kustvogelposter (pdf, 1.24 Mb)
Eropuit met MijnVogelvinder.nl
Wet- en regelgeving
De zwarte zee-eend is een beschermde inheemse vogelsoort. Net als alle andere vogels die van nature in het wild in Nederland voorkomen, zijn zwarte zee-eenden beschermd op grond van de Europese Vogelrichtlijn. De bescherming van de zwarte zee-eend wordt in Nederland geregeld door de Omgevingswet.
Algemene regels
De wet verbiedt het om zonder omgevingsvergunning voor een flora- en fauna-activiteit:
- vogels opzettelijk te doden of vangen;
- nesten, rustplaatsen en eieren van vogels opzettelijk te vernielen of beschadigen of nesten weg te nemen;
- eieren van vogels te rapen en onder zich hebben;
- vogels opzettelijk te storen;
- vogels, dood of levend, dan wel delen of producten daarvan in bezit te hebben, te vervoeren en in de handel te brengen.
Uitzonderingen op de vergunningplicht zijn opgenomen in de wet en bijbehorende uitvoeringsregelgeving. De provincie (en in sommige gevallen het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) kan een omgevingsvergunning verlenen die toestaat in strijd met de verboden te handelen. Daarnaast kan de provincie (en in sommige gevallen het Rijk) vergunningvrije gevallen aanwijzen. Aan beide zijn strenge voorwaarden verbonden.
De wet bevat daarnaast algemene regels voor in het wild levende vogels:
- de algemene zorgplicht die stelt dat iedereen voldoende zorg moet dragen voor de fysieke leefomgeving;
- de specifieke zorgplichten voor natuurgebieden en inheemse vogels die erop gericht zijn om nadelige effecten te voorkomen, beperken of herstellen;
- de verplichting om onnodig lijden te voorkomen bij het legaal doden of vangen van dieren in het wild;
- het algemene verbod op dierenmishandeling (Wet dieren).
Bijzondere regels
Twee natuurgebieden die door zwarte zee-eenden worden gebruikt als foerageergebied zijn aangewezen en beschermd als Natura 2000-gebied. Het gaat om de Noordzeekustzone en Voordelta. Voor deze gebieden gelden strenge regels voor alle activiteiten die mogelijk negatieve gevolgen kunnen hebben op de natuurwaarden waarvoor het gebied is aangewezen.
Meer weten?
- Juridische bescherming van vogels
- Beschermde planten, dieren en natuur (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland)
- Gebiedendatabase (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)
- Informatiepunt Leefomgeving
© Foto's: AGAMI © Illustraties vogels: Elwin van der Kolk © Video's: Natuur Digitaal