Brilduiker

Snel naar informatie over:

• Herkenning
• Leefwijze
• Verspreiding en aantal
• Bescherming
• Wet- en regelgeving

Geluid

Man baltst met zacht mechanisch geluid, dat toch nog verbazend wekkend ver te horen is. Vleugelslag man is bellend. Vrouwtje maakt rauwere geluiden, vooral in broedgebied.

• Balts man
• Alarmerend vrouwtje in broedtijd
• Vleugelgeluiden

Broeden

Broedt vanaf begin april en heeft één legsel van 6 tot 11 eieren. Het kan voorkomen dat er zich meer eieren in een legsel bevinden. Deze zijn dan waarschijnlijk door een ander vrouwtje aan het legsel toegevoegd. Broedduur: 29-32 dagen. De soort broedt in losse paartjes. Het nest wordt gemaakt in een boomholte (bijvoorbeeld uitgehakt door zwarte spechten) en bekleed met dons. De competitie met nonnetjes om geschikte plekken kan groot zijn. Nonnetjes zijn daarin dominant. De jongen kunnen na 57-66 dagen vliegen, maar zijn na ca. 50 dagen zelfstandig.

Leefgebied

De brilduiker is gebonden aan waterpartijen die zich dicht bij de kust bevinden en minder dan 10 meter diep zijn. De soort overwintert overwegend op zee, binnenwateren en baaien. Ook komt hij aan rivierdelta's, in meren en reservoirs voor. In Nederland heeft de brilduiker zich daarnaast gevestigd op landgoederen met grote vijverpartijen en bossen. Deze omgeving lijkt wel op het oorspronkelijke broedbiotoop van de brilduiker: uitgestrekte voedselarme meren, omzoomd door oude bossen met geschikte nestholtes.

Voedsel

Eet hoofdzakelijk waterdiertjes die te vinden zijn in zoet of brak water, zoals mollusken, wormen, insecten(larven) en kreeftachtigen. De brilduiker zoekt hiernaar door onder water steentjes om te keren. Ook kleine vis en amfibieën staan op het menu. Dit dieet wordt aangevuld met wat plantaardig voedsel als zaden en wortels. In Nederland veel driehoeksmosselen.

Vogeltrek

Trekt vanaf eind augustus over een breed front vanuit de noordelijke broedgronden naar het zuidelijker gelegen overwinteringsgebied in Noordwest-Europa, met de laatste exemplaren arriverend tot aan december. Brilduikers zijn geen lange-afstandstrekkers en komen in het zuidelijke verspreidingsgebied als standvogels voor. De trek terug naar de broedgronden start weer in februari, als bevroren wateren weer beginnen te smelten. Het broeden start in april.

Aantallen in Nederland

Bron: sovon.nl

Meer weten over trends? Kijk op sovon.nl.

Waarnemingen

Bron en meer waarnemingen: Waarneming.nl

Kijktip

Favoriet bij brilduikers zijn open wateren als de randmeren.

In Europa

Brilduikers zijn vooral te vinden langs heldere Fenno-Scandinavische meren, omgeven door bossen. In de winter verblijven ze in Nederland, maar ook zuidelijker, tot in het Middellandse Zeegebied.

Meer informatie

• BirdLife International

Wat wij doen

Vogelbescherming zet zich voor de waterrijke gebieden waar brilduikers in de winter in ons land verblijven. Dan gaat het zowel om waterkwaliteit, rustgebieden als de beschikbaarheid van voedsel. De WetlandWachten van Vogelbescherming houden de vinger aan de pols in de waterrijke natuurgebieden van Nederland. In de Veluwerandmeren heeft Vogelbescherming verstoring van het leefgebied kunnen voorkomen.

Wat kun jij doen

Brilduikers zijn over het algemeen schuw en vliegen al van ver op voor scheepvaart. Probeer brilduikers niet te verstoren en bekijk ze op afstand. Zo voorkomt u, zeker tijdens de rui en in de winterperiode, onnodig energieverlies. 

In de broedtijd heeft de brilduiker een combinatie nodig van oude bomen (met holten of nestkasten) en ondiepe (vegetatierijke) en diepere (vegetatiearme) wateren. Ze kunnen profiteren van vergroting van rivierdynamiek.

Meer weten?

• Sovon Vogelonderzoek Nederland
• Natura 2000
• Wetlands

Actuele berichten

• Het mooiste ‘park’ van Nederland
• Beter alternatief voor ‘zonne-atollen’ in het IJsselmeer
• Klinkt daar écht een vogel?
• Kijktips voor vijf fraaie winterse watervogels

Downloads

• Brilduiker (pdf, 545 Kb)
• Nederlandse Wetlands 2008-2011 (pdf, 4.37 Mb)

Algemene regels

De wet verbiedt het om zonder omgevingsvergunning voor een flora- en fauna-activiteit:

• vogels opzettelijk te doden of vangen;
• nesten, rustplaatsen en eieren van vogels opzettelijk te vernielen of beschadigen of nesten weg te nemen;
• eieren van vogels te rapen en onder zich hebben;
• vogels opzettelijk te storen;
• vogels, dood of levend, dan wel delen of producten daarvan in bezit te hebben, te vervoeren en in de handel te brengen.

Uitzonderingen op de vergunningplicht zijn opgenomen in de wet en bijbehorende uitvoeringsregelgeving. De provincie (en in sommige gevallen het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) kan een omgevingsvergunning verlenen die toestaat in strijd met de verboden te handelen. Daarnaast kan de provincie (en in sommige gevallen het Rijk) vergunningvrije gevallen aanwijzen. Aan beide zijn strenge voorwaarden verbonden.

De wet bevat daarnaast algemene regels voor in het wild levende vogels:

• de algemene zorgplicht die stelt dat iedereen voldoende zorg moet dragen voor de fysieke leefomgeving;
• de specifieke zorgplichten voor natuurgebieden en inheemse vogels die erop gericht zijn om nadelige effecten te voorkomen, beperken of herstellen;
• de verplichting om onnodig lijden te voorkomen bij het legaal doden of vangen van dieren in het wild;
• het algemene verbod op dierenmishandeling (Wet dieren).

Bijzondere regels

De wet biedt bescherming aan alle in gebruik zijnde nesten en rustplaatsen van vogels, inclusief de functionele omgeving om het broeden succesvol te laten zijn. De nestbescherming geldt voor alle soorten gedurende het broedseizoen en voor een beperkt aantal soorten jaarrond. Nesten van brilduikers zijn niet standaard het gehele jaar beschermd. Nader onderzoek kan nodig zijn, omdat de nesten wel jaarrond bescherming genieten als zwaarwegende feiten of ecologische omstandigheden dat rechtvaardigen. In sommige provincies geldt de nestbescherming alleen gedurende het broedseizoen.

Verschillende natuurgebieden die door brilduikers worden gebruikt als foerageergebied of slaapplaats, zijn aangewezen en beschermd als Natura 2000-gebied. Het gaat onder andere om het IJsselmeer, de Voordelta en Waddenzee. Voor deze gebieden gelden strenge regels voor alle activiteiten die mogelijk negatieve gevolgen kunnen hebben op de natuurwaarden waarvoor het gebied is aangewezen. De betreffende gebieden zijn te vinden in een database van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.

Meer weten?

• Juridische bescherming van vogels
• Beschermde planten, dieren en natuur (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland)
• Gebiedendatabase (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)
• Informatiepunt Leefomgeving