Common Tern, Sterna hirundo - Sterns (Sternidae)
Rode lijst
Visdieven zijn koloniegewijs broedende vogels van de kust en visrijke wateren in het binnenland. Bij voorkeur broeden ze op eilandjes en andere voor grondpredatoren moeilijk bereikbare plaatsen met een vrijwel kale tot grazige bodem. Visdieven eten graag kleine rondvis, die meestal duikend bemachtigd wordt. Bij gebrek aan rondvis schakelen ze over op kleine platvis, garnalen, kikkervisjes etc. ‘Onze’ visdieven overwinteren langs de West-Afrikaanse kust, van Mauritanië tot Nigeria.
Meest algemene stern in Nederland, die zowel aan de kust als in het binnenland te zien is. Rug en vleugels zijn zilvergrijs en de onderdelen lichtgrijs. Visdieven hebben een zwarte kopkap die doorloopt tot in de nek. De buitenste handpennen zijn iets donkerder waardoor er - vooral in de zomer - een donkere wig op de bovenvleugel ontstaat. Lijkt sterk op noordse stern. Maar visdieven hebben een langere snavel en hals, bredere vleugels, langere poten en meestal een zwarte punt aan de oranjerode snavel.
Kenmerkend, krijsend. Lager dan noordse stern.
32-39 cm, spanwijdte 72-83 cm
Heeft één legsel per jaar met 2-3 eieren in een nestkuiltje. Broedt meestal vanaf mei tot begin juni. Broedduur: 21-24 dagen. Visdieven broeden in kolonies op rustige, spaarzame begroeide terreinen aan de kust en bij binnenwateren, maar soms ook op daken in het westen en noorden van Nederland. De jongen kunnen na 23-27 dagen vliegen.
Visdieven komen hoofdzakelijk voor in kustgebieden, maar ook in het binnenland zijn kolonies te vinden, in waterrijke graslanden en op platte grinddaken. Ook natuurontwikkelingsgebieden langs de grote rivieren voorzien in geschikte broedgelegenheid voor de visdief. Ze zoeken hun voedsel in zoete en zoute milieus: intergetijdenzone, kust, moeras, rivieren, beken en meren.
Bidt en duikt naar kleine visjes, zoals spiering. Tijdens de balts presenteren de vogels visjes aan elkaar.
Visdieven overwinteren voornamelijk langs de westkust van Zuid-Europa en Afrika, met name het kustgebied van Mauritanië en Nigeria. Een klein deel van de visdieven trekt helemaal door naar Zuid-Afrika. Ze volgen tijdens de trek de kustroute, maar ook over het binnenland, daarbij vooral het laagland opzoekend. Visdieven verschijnen vanaf eind maart. De meeste voorjaarstrek tussen half april en eind mei. Vanaf begin juli gaan er weer groepen richting het zuiden, wat doorgaat tot september/begin oktober.
vrij talrijke broedvogel | wegtrekkend | doortrekker in vrij groot aantal
In de jaren '50 van de vorige eeuw broedden er maximaal 40.000 paar in Nederland, tegen de helft daarvan nu. In de jaren zestig stortte de populatie in vooral door lozing van landbouwbestrijdingsmiddelen tot zo'n 5000 broedparen. Na een verbod volgde een herstel van de soort. De laatste jaren neemt de soort weer licht in aantal af. Voedselgebrek kan ertoe leiden dat er jaren zijn waarbij jongen amper volwassen worden.
Aantal broedparen | 17.000-19.000 (in 2023) |
Geschat maximum aantal overwinteraars | 0-0 (in 2016-2021) |
Doortrekkers | 6500-94.000, aug (in 2016-2021) |
Bron: sovon.nl
Meer weten over trends? Kijk op sovon.nl.
Bron en meer waarnemingen: Waarneming.nl
IJsselmeer. Op eiland De Kreupel huist een kolonie. Vaak jagend te zien boven sloten en plassen in de polders.
Visdieven komen voor in het grootste deel van Amerika, Azië en Europa van ongeveer de Noordpoolcirkel tot aan de Kreeftskeerkring. Het is het wijdst verspreide lid van de familie der Sternidae.
Verschillende oorzaken zorgen voor stagnatie in de comeback van de visdief. Ten eerste is er de nijpende voedselsituatie langs de kust en in het IJsselmeer, veroorzaakt door overbevissing. In de binnenwateren speelt vertroebeling door toegenomen voedselrijkdom (eutrofiëring) waarschijnlijk een negatieve rol voor een oogjager als de visdief. De afname aan geschikte broedplaatsen kan plaatselijk een rol spelen. Dat komt door toegenomen recreatie, predatie en begroeiing. Maatregelen ter verbetering van het voedselaanbod (in Nederlandse wateren én in de West-Afrikaanse overwinteringsgebieden) zijn gewenst.
De visdief staat op de Rode Lijst van Nederlandse broedvogels. Rode Lijsten bevatten soorten die bedreigd worden of kwetsbaar zijn. Rode Lijsten hebben geen officiële juridische status, maar hebben in de praktijk wel een belangrijke signaleringfunctie. Voor deze soorten geldt een hogere prioriteit bij het nemen van actieve beschermingsmaatregelen, bijvoorbeeld door hun leefgebieden te verbeteren. Download het Basisrapport voor de Rode Lijst Vogels volgens Nederlandse en IUCN–criteria.
Vogelbescherming zet zich op vele manieren in voor duurzame visserij in Waddenzee en het IJsselmeer. Dat leidde onder meer tot forse visserijbeperkende maatregelen voor het IJsselmeer gedurende een aantal jaren. Hard nodig gezien het bereikte historische dieptepunt. Het proces dat tot dit resultaat heeft geleid, is gestart nadat Vogelbescherming ten onrechte verleende visvergunningen succesvol had aangevochten. Daarnaast is Vogelbescherming betrokken bij het aanleggen van geschikt broedhabitat voor visdieven, onder meer met steun van het Waddenfonds en de Stern Groep. Verder heeft Vogelbescherming eerder onderzoek bekostigd en gestimuleerd zoals tijdens het Jaar van de Visdief in 2009, een initiatief mede van Sovon.
Duurzame visserij, in Nederland en voor de kust van West-Afrika, is een belangrijke manier om de visdief te redden. Terreinbeheerders kunnen bijdragen door te zorgen voor geschikt broedhabitat (vegetatiearme broedeilanden) en rustige gebieden. De locatie van deze eilanden is echter essentieel, ze moeten nabij goede voedselgebieden liggen.
De visdief is een beschermde inheemse vogelsoort. Net als alle andere vogels die van nature in het wild in Nederland voorkomen, zijn visdieven beschermd op grond van de Europese Vogelrichtlijn. De bescherming van de visdief wordt in Nederland geregeld door de Omgevingswet.
De wet verbiedt het om zonder omgevingsvergunning voor een flora- en fauna-activiteit:
Uitzonderingen op de vergunningplicht zijn opgenomen in de wet en bijbehorende uitvoeringsregelgeving. De provincie (en in sommige gevallen het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) kan een omgevingsvergunning verlenen die toestaat in strijd met de verboden te handelen. Daarnaast kan de provincie (en in sommige gevallen het Rijk) vergunningvrije gevallen aanwijzen. Aan beide zijn strenge voorwaarden verbonden.
De wet bevat daarnaast algemene regels voor in het wild levende vogels:
De wet biedt bescherming aan alle in gebruik zijnde nesten en rustplaatsen van vogels, inclusief de functionele omgeving om het broeden succesvol te laten zijn. De nestbescherming geldt voor alle soorten gedurende het broedseizoen en voor een beperkt aantal soorten jaarrond. Nesten van visdieven zijn niet standaard het gehele jaar beschermd. In sommige provincies kunnen de nesten wel jaarrond bescherming genieten als zwaarwegende feiten of ecologische omstandigheden dat rechtvaardigen. Verschillende natuurgebieden die door visdieven worden gebruikt als broedgebied, foerageergebied of slaapplaats, zijn aangewezen en beschermd als Natura 2000-gebied. Het gaat onder andere om de Grevelingen, Oosterschelde en Waddenzee. Voor deze gebieden gelden strenge regels voor alle activiteiten die mogelijk negatieve gevolgen kunnen hebben op de natuurwaarden waarvoor het gebied is aangewezen.
© Foto's: AGAMI © Illustraties vogels: Elwin van der Kolk © Video's: Natuur Digitaal