Steltkluut
Black-winged Stilt, Himantopus himantopus - Kluten (Recurvirostridae)
Rode lijst
De steltkluut is een gracieuze vogel met een ruim verspreidingsgebied. In Nederland is de steltkluut een bijzondere broedvogel. Steltkluten zijn sociale vogels die in goede leefgebieden het liefst in kleine groepen optrekken. Steltkluten zijn bijna kosmopolieten, op elk continent behalve Antarctica komen ondersoorten van de steltkluut voor.
Snel naar informatie over:
Herkenning
Onmiskenbare vogel met lange rozerode poten, lange, rechte, dunne snavel en een zwart-wit kleed: witte onderdelen, zwarte vleugels en rug, en een zwart-wit geschakeerde kop. Bij mannetjes gemiddeld meer zwart op de kop, maar de overlap is groot. Adulte mannetjes hebben een glanzende, gitzwarte mantel, vrouwtjes en jonge vogels enigszins dof bruinzwart.
Geluid
Maakt voornamelijk geluid in broedtijd, variaties op keffende, schelle roepjes.
33-36 cm (excl. poten van 14-17 cm), spanwijdte 67-83 cm
Vogelbescherming-optiek en andere topmerken
Leefwijze
Broeden
Broedt graag in kleine kolonies. Droge voorjaren in Zuid-Europa zorgen waarschijnlijk voor hoge aantallen in Nederland. Begint, zeker in Nederland - de noordelijkste verspreiding - pas eind mei met broeden, en legt daarbij 3-5 eieren die na 22-25 dagen uitkomen. Vrijwel direct kunnen de jongen lopen en voor zichzelf zorgen, en als na 28 dagen de jongen kunnen vliegen, zijn ze ook direct zelfstandig.
Leefgebied
Ondiepe wateren (tot 20 cm.) zonder getij. Ondiepe zoet-, brak- en zoutwatermoerassen, inundatiegebieden, rijstvelden, viskwekerijen en zoutextractiebekkens zijn typische broedplaatsen. In Nederland zijn vooral ondiepe zoetwatermoerassen van belang als broedgebied - de overige habitats zijn in Nederland niet of nauwelijks aanwezig.
Voedsel
Allerlei kleine ongewervelde waterdieren: slakken, waterkevers, larven van vliegende insecten, spinnen wormen, kikkervisjes, kleine visjes en soms ook zaden. Zoekt vooral voedsel in ondiep water.
Vogeltrek
In Nederland een trekvogel die uitsluitend van maart/april tot juli/augustus te verwachten is. De steltkluut overwintert in noordelijk Afrika en soms Zuid-Europa, in toenemend aantal op het Iberisch Schiereiland. Dag- en nachttrekker, trekt over breed front.
Eropuit met MijnVogelvinder.nl
Verspreiding en aantal
uiterst schaarse broedvogel | wegtrekkend
In veel jaren broedt er in Nederland hooguit een enkel paartje steltkluten. In jaren van grote droogte in het Middellandse Zeegebied wijken steltkluten echter uit naar noordelijker broedgebieden. In zulke jaren komen in Nederland tot enkele tientallen paartjes tot broeden.
Aantallen in Nederland
| Aantal broedparen | 160-170 (in 2023) |
| Geschat maximum aantal overwinteraars | 0-2 (in 2013-2015) |
| Doortrekkers | Broedvogel - wegtrekkend |
Bron: sovon.nl
Meer weten over trends? Kijk op sovon.nl.
Waarnemingen
Bron en meer waarnemingen: Waarneming.nl
Kijktip
Vaak bij nieuwe natte natuurontwikkelingsprojecten in Zuid-West Nederland. De oostelijke delta, Oostvaardersplassen en de Lauwersmeer zijn bekende plekken.
In Europa
Veruit de grootste aantallen in Europa worden op het Iberisch Schiereiland aangetroffen, Frankrijk en Oekraïne zijn ook belangrijke steltkluutlanden. Het verspreidingsgebied wordt (net als bij familieleden van de steltkluut) begrensd door de 35- en 40-graden noorderbreedte meridiaan. Het leefgebied strekt zich uit tot in Mongolië. In Europa leven ongeveer 18.000 paren steltkluten.
Meer informatie
Bescherming
Het broedsucces van de steltkluut in Nederland is niet groot. Veel nesten mislukken als gevoel van predatie of verstoring door vee en jongen sterven als het broedgebied opdroogt. Dit is inherent aan grillige karakter van het leefgebied van de steltkluut, waardoor hij net zo snel verschijnt als verdwijnt. Of het aantal steltkluten in Noord-Europa toeneemt, zal afhangen van hoe droog het in Zuid-Europa wordt.
De steltkluut staat op de Rode Lijst van Nederlandse broedvogels. In de categorie Gevoelig. Rode Lijsten bevatten soorten die bedreigd worden of kwetsbaar zijn. Rode Lijsten hebben geen officiële juridische status, maar hebben in de praktijk wel een belangrijke signaleringfunctie. Voor deze soorten geldt een hogere prioriteit bij het nemen van actieve beschermingsmaatregelen, bijvoorbeeld door hun leefgebieden te verbeteren. Download het Basisrapport voor de Rode Lijst Vogels volgens Nederlandse en IUCN–criteria.
Wat wij doen
Vogelbescherming heeft zich op allerlei manieren sterk gemaakt voor het herstel van wetlands in Nederland in combinatie met een natuurlijke dynamiek, zoals via de aanleg van klimaatbuffers. Vooral gebieden in de zoute invloedsfeer zijn aantrekkelijk voor de steltkluut. Daar is de successie minder en blijft het terrein geschikt als broedgebied.
Wat kun jij doen
Overheden en terreinbeheerders kunnen met ontwikkelingen van nieuwe, natte natuurgebieden, beheermaatregelen en herstel van natuurlijke dynamiek bijdragen aan geschikt broedgebied voor de steltkluut. De soort kan zich plotseling vestigen; het is belangrijk dat de soort rustig kan broeden en dat de nesten worden beschermd tegen vertrapping door vee.
Meer weten?
- Sovon Vogelonderzoek Nederland
- Steltkluten zetten nageslacht op stelten
- Goed jaar voor de steltkluut
- De Steltkluut als broedvogel in Nederland in 1990-2011
- Steltkluut: zomergast uit het droge zuiden
Actuele berichten
Wet- en regelgeving
De steltkluut is een beschermde inheemse vogelsoort. Net als alle andere vogels die van nature in het wild in Nederland voorkomen, zijn steltkluten beschermd op grond van de Europese Vogelrichtlijn. De bescherming van de steltkluut wordt in Nederland geregeld door de Omgevingswet.
Algemene regels
De wet verbiedt het om zonder omgevingsvergunning voor een flora- en fauna-activiteit:
- vogels opzettelijk te doden of vangen;
- nesten, rustplaatsen en eieren van vogels opzettelijk te vernielen of beschadigen of nesten weg te nemen;
- eieren van vogels te rapen en onder zich hebben;
- vogels opzettelijk te storen;
- vogels, dood of levend, dan wel delen of producten daarvan in bezit te hebben, te vervoeren en in de handel te brengen.
Uitzonderingen op de vergunningplicht zijn opgenomen in de wet en bijbehorende uitvoeringsregelgeving. De provincie (en in sommige gevallen het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) kan een omgevingsvergunning verlenen die toestaat in strijd met de verboden te handelen. Daarnaast kan de provincie (en in sommige gevallen het Rijk) vergunningvrije gevallen aanwijzen. Aan beide zijn strenge voorwaarden verbonden.
De wet bevat daarnaast algemene regels voor in het wild levende vogels:
- de algemene zorgplicht die stelt dat iedereen voldoende zorg moet dragen voor de fysieke leefomgeving;
- de specifieke zorgplichten voor natuurgebieden en inheemse vogels die erop gericht zijn om nadelige effecten te voorkomen, beperken of herstellen;
- de verplichting om onnodig lijden te voorkomen bij het legaal doden of vangen van dieren in het wild;
- het algemene verbod op dierenmishandeling (Wet dieren).
Bijzondere regels
Er zijn geen natuurgebieden voor deze soort aangewezen, omdat de soort slechts in beperkte mate in Nederland voorkomt.
Meer weten?
- Juridische bescherming van vogels
- Beschermde planten, dieren en natuur (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland)
- Gebiedendatabase (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)
- Informatiepunt Leefomgeving
© Foto's: AGAMI © Illustraties vogels: Elwin van der Kolk © Video's: Natuur Digitaal