Sprinkhaanzanger
Common Grasshopper Warbler, Locustella naevia - Sprinkhaanzangers (Locustellidae)
De sprinkhaanzanger dankt zijn naam aan de zang van het mannetje; een voortdurend rinkelend geluid dat sprekend lijkt op dat van een sprinkhaan. Dat is meteen het enige dat opvallend is aan deze riet- en ruigtebewoner. Sprinkhaanzangers zijn erg onopvallend gekleurd en leven verborgen. Ze houden er niet van om uit de dekking van de vegetatie te komen. Sprinkhaanzangers zijn niet zo kieskeurig wanneer het hun leefgebied betreft; als het maar nat en ruig is.
Snel naar informatie over:
Herkenning
Best te herkennen aan zijn zang. Qua uiterlijk past hij prima tussen alle rietvogels met overwegend bruine bovendelen. Op de rug heeft hij zwarte strepen en de vleugels zwarte vlekken, de onderzijde is heel zwak gevlekt op borst en flanken. De onderstaartdekveren zijn donker gevlekt. Geen verschil tussen mannetje en vrouwtje, maar man heeft zwartere snavel.
Geluid
Het belangrijkste kenmerk: de zang is een insectachtige, mechanische ratel, hoger en ijler dan van snor.
12-14 cm
Cursus Vogels in Nederland
Leefwijze
Broeden
Zingt vanaf begin april tot in augustus. Broedt vanaf ongeveer half mei tot midden juli. Vaak twee legsels met 5-6 eieren. Broedduur 12-15 dagen. Nest is een dik kommetje van grassen en bladeren, dat op of vlak boven de grond wordt gebouwd in dichte vegetatie. Jongen 12-13 dagen op het nest. Nog 10 dagen blijven ze als familie bij elkaar.
Leefgebied
De sprinkhaanzanger broedt in natte ruigtevegetaties in open gebieden, en verder is hij niet heel kieskeurig: komt voor op vochtige rivieroevers, in ruige duinbegroeiing, jonge bomen/aanplant na kaalslag in bos en soms ook heide met veel ruigte.
Voedsel
Voornamelijk niet-vliegende insecten, spinnen en dergelijke. Foerageert laag in de vegetatie, lopend/kruipend over de grond, als een muis.
Vogeltrek
De sprinkhaanzanger is een lange-afstandstrekker, die overwintert in Midden-Afrika (ten zuiden van de Sahara). Door zijn sluwe gedrag en geheimzinnige voorkomen is nog niet precies bekend waar hij overwintert. Grofweg zitten ze van zuidwest Mauritanië en Senegal verder zuidelijk tot Sierra Leone en het noorden van Liberia en oostelijk tot zuidelijk Mali en noord-Ghana. De populaties van de Kaukasus overwinteren in noordoost Afrika (Ethiopië) en de Russische vogels in India. Nachttrekker. Najaarstrek van augustus-oktober, voorjaarstrek maart-april. Komt vanaf begin april aan in de broedgebieden in Nederland.
Verspreiding en aantal
vrij talrijke broedvogel | wegtrekkend | doortrekker in vrij klein aantal
De sprinkhaanzanger is een vogelsoort die niet gemakkelijk te inventariseren is. Alleen de zingende mannetjes zijn relatief eenvoudig waar te nemen. De precieze aantallen zijn echter moeilijk te bepalen, maar tegenwoordig zijn het er meer dan de vorige grootschalige telling in de periode 1979-1985. Is sinds 1990 toegenomen met minder dan 5% per jaar.
Aantallen in Nederland
| Aantal broedparen | 5000-6100 (in 2018-2020) |
| Geschat maximum aantal overwinteraars | aantal onbekend |
| Doortrekkers | 2000-10.000 (in 2008-2012) |
Bron: sovon.nl
Meer weten over trends? Kijk op sovon.nl.
Waarnemingen
Bron en meer waarnemingen: Waarneming.nl
Kijktip
Duingebieden bij Burgh-Haamstede, Ouddorp, Wassenaar, Zandvoort en Castricum, en het Nationaal Park Wieden-Weerribben. Onopvallend en schuw gedrag, maar goed te vinden door de zang.
In Europa
Het broedgebied van de sprinkhaanzanger strekt zich uit over alle Centraal-Europese landen en de zuidelijke helft van Scandinavië, met uitzondering van IJsland. Wordt minder algemeen richting Middellandse Zee.
Meer informatie
Bescherming
Er is nog veel onbekend over de sprinkhaanzanger. Duidelijk is wel dat sprinkhaanzangers niet zo kieskeurig zijn waar het hun leefgebied betreft; als het maar nat en ruig is.
Wat wij doen
Vogelbescherming heeft zich enorm ingespannen voor de kwaliteit van moerasgebieden. Onder meer door het opstellen van een Beschermingsplan Moerasvogels en door actieve inbreng bij de beheerplannen van Natura 2000-gebieden. Een vogel als de sprinkhaanzanger heeft daar ook van geprofiteerd. Via een netwerk van deskundige en vrijwillige WetlandWachten houdt Vogelbescherming een oogje in het zeil bij deze natuurgebieden.
Wat kun jij doen
Terreinbeherende organisaties en overheden kunnen zorgen voor voldoende omvang van rietlanden met ruigte, zodat ook de sprinkhaanzanger een broedplek heeft. Verbossing is nadelig voor de soort.
Meer weten?
Downloads
- Beschermingsplan moerasvogels 2000-2004 (pdf, 1.23 Mb)
- Moerasherstel in het westelijk rivierengebied (pdf, 5.02 Mb)
Eropuit met MijnVogelvinder.nl
Wet- en regelgeving
De sprinkhaanzanger is een beschermde inheemse vogelsoort. Net als alle andere vogels die van nature in het wild in Nederland voorkomen, zijn sprinkhaanzangers beschermd op grond van de Europese Vogelrichtlijn. De bescherming van de sprinkhaanzanger wordt in Nederland geregeld door de Omgevingswet.
Algemene regels
De wet verbiedt het om zonder omgevingsvergunning voor een flora- en fauna-activiteit:
- vogels opzettelijk te doden of vangen;
- nesten, rustplaatsen en eieren van vogels opzettelijk te vernielen of beschadigen of nesten weg te nemen;
- eieren van vogels te rapen en onder zich hebben;
- vogels opzettelijk te storen;
- vogels, dood of levend, dan wel delen of producten daarvan in bezit te hebben, te vervoeren en in de handel te brengen.
Uitzonderingen op de vergunningplicht zijn opgenomen in de wet en bijbehorende uitvoeringsregelgeving. De provincie (en in sommige gevallen het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) kan een omgevingsvergunning verlenen die toestaat in strijd met de verboden te handelen. Daarnaast kan de provincie (en in sommige gevallen het Rijk) vergunningvrije gevallen aanwijzen. Aan beide zijn strenge voorwaarden verbonden.
De wet bevat daarnaast algemene regels voor in het wild levende vogels:
- de algemene zorgplicht die stelt dat iedereen voldoende zorg moet dragen voor de fysieke leefomgeving;
- de specifieke zorgplichten voor natuurgebieden en inheemse vogels die erop gericht zijn om nadelige effecten te voorkomen, beperken of herstellen;
- de verplichting om onnodig lijden te voorkomen bij het legaal doden of vangen van dieren in het wild;
- het algemene verbod op dierenmishandeling (Wet dieren).
Bijzondere regels
De wet biedt bescherming aan alle in gebruik zijnde nesten en rustplaatsen van vogels, inclusief de functionele omgeving om het broeden succesvol te laten zijn. De nestbescherming geldt voor alle soorten gedurende het broedseizoen en voor een beperkt aantal soorten jaarrond. Nesten van sprinkhaanzangers zijn alleen gedurende het broedseizoen beschermd. Er zijn geen natuurgebieden voor deze soort aangewezen.
Meer weten?
- Juridische bescherming van vogels
- Beschermde planten, dieren en natuur (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland)
- Gebiedendatabase (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)
- Informatiepunt Leefomgeving
© Foto's: AGAMI © Illustraties vogels: Elwin van der Kolk © Video's: Natuur Digitaal