Kruisbek

Snel naar informatie over:

• Herkenning
• Leefwijze
• Verspreiding en aantal
• Bescherming
• Wet- en regelgeving

Geluid

De niet erg bekende zang klinkt melodieus met vaak herhaalde strofes erin. De roep is veel meer bekend en klinkt als een vol "kiep kiep" en variaties hierop (er zijn veel roepdialecten).

• Zang
• Roep
• Alarm
• Alarmroep, roep

Broeden

Territoriaal rondom nest, maar broedt vaak in losse groepen. Paarvorming vindt plaats in groepen. Legtijd vooral van februari tot in april, timing wordt voor een groot deel bepaald door de aanwezigheid van voedsel (vooral zaad van fijnspar). Eén of twee broedsels. Nest meestal hoog in kruin op een zijtak of in dichte twijgen. Wordt van dennentakjes, schors, mossen, korstmossen, dierenharen en veren gemaakt alleen door het vrouwtje. 3-4 eieren worden 14-16 dagen bebroed door het vrouwtje en de jongen worden voor uitvliegen 20-25 dagen gevoed. Beide ouders houden dat soms nog 6 weken na uitvliegen vol.

Leefgebied

Broedt liefst in oudere naaldbossen met open plekken, vooral in bossen met fijnspar en grove den. In de winter vaak in lariks. Op trek ook over open landschappen en steden.

Voedsel

Voornamelijk zaden van naaldbomen, soms ook bessen knoppen en boomscheuten, insecten en andere ongewervelden. Met name de zaden van fijnspar en lariks zijn favoriet. Kan door gekruiste snavel nog onrijpe zaden uit de kegels wrikken. Hangen daarvoor aan de kegels, maar knippen kegels ook af om ze op een tak te bewerken.

Vogeltrek

Trekt vooral vanuit Scandinavië naar het zuiden en zuidwesten, maar kunnen ook van veel verder oostelijk uit Siberië en vanuit Midden-Europa wegtrekken. Door de sterke afhankelijkheid van zaad van naaldbomen (dat sterk wisselt in aanbod) leiden ze een nomadisch bestaan, wat ervoor kan zorgen dat grote groepen in grote dichtheid gaan trekken. Doordat het broedseizoen vroeg begint - en dus vroeg eindigt - kan de trek vaak al vroeg op gang komen, vaak al in mei of in juni/juli. In oktober en november volgt eventueel een tweede piek van Scandinavische vogels.

Aantallen in Nederland

Bron: sovon.nl

Meer weten over trends? Kijk op sovon.nl.

Waarnemingen

Bron en meer waarnemingen: Waarneming.nl

Kijktip

Met name te zien op de Veluwe, de Utrechtse Heuvelrug en in Drenthe. Maakt gebruik van vaste drinkplaatsen en keert daar meerdere malen per dag terug. Sommige jaren invasies, al vanaf mei, meestal eens in de drie tot vier jaar.

In Europa

Kruisbekken zijn broedvogels van de noordelijke naaldbossen en gebergten verspreid in Europa (onder meer Alpen, Pyreneeën). Ook in aangeplante naaldbossen in laagland.

Meer informatie

• BirdLife International

Wat kun jij doen

Oude lariksen en fijnsparren in bossen, parken, tuinen en op campings kunnen jarenlang kruisbekken aantrekken. Hak deze daarom niet zomaar om. Regulier bezette, oudere naaldbossen kunnen door grootschalige kap of door omvorming naar loofbos of heide ongeschikt worden als broedgebied voor kruisbekken. Het verdient aanbeveling om oudere opstanden met fijnspar, lariks en grove den niet alle te kappen.

Meer weten?

• Sovon Vogelonderzoek Nederland

Actuele berichten

• Op zoek naar rare snavels
• Invasie van appelvinken

Algemene regels

De wet verbiedt het om zonder omgevingsvergunning voor een flora- en fauna-activiteit:

• vogels opzettelijk te doden of vangen;
• nesten, rustplaatsen en eieren van vogels opzettelijk te vernielen of beschadigen of nesten weg te nemen;
• eieren van vogels te rapen en onder zich hebben;
• vogels opzettelijk te storen;
• vogels, dood of levend, dan wel delen of producten daarvan in bezit te hebben, te vervoeren en in de handel te brengen.

Uitzonderingen op de vergunningplicht zijn opgenomen in de wet en bijbehorende uitvoeringsregelgeving. De provincie (en in sommige gevallen het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) kan een omgevingsvergunning verlenen die toestaat in strijd met de verboden te handelen. Daarnaast kan de provincie (en in sommige gevallen het Rijk) vergunningvrije gevallen aanwijzen. Aan beide zijn strenge voorwaarden verbonden.

De wet bevat daarnaast algemene regels voor in het wild levende vogels:

• de algemene zorgplicht die stelt dat iedereen voldoende zorg moet dragen voor de fysieke leefomgeving;
• de specifieke zorgplichten voor natuurgebieden en inheemse vogels die erop gericht zijn om nadelige effecten te voorkomen, beperken of herstellen;
• de verplichting om onnodig lijden te voorkomen bij het legaal doden of vangen van dieren in het wild;
• het algemene verbod op dierenmishandeling (Wet dieren).

Bijzondere regels

De wet biedt bescherming aan alle in gebruik zijnde nesten en rustplaatsen van vogels, inclusief de functionele omgeving om het broeden succesvol te laten zijn. De nestbescherming geldt voor alle soorten gedurende het broedseizoen en voor een beperkt aantal soorten jaarrond. Nesten van kruisbekken zijn alleen gedurende het broedseizoen beschermd. Er zijn geen natuurgebieden voor deze soort aangewezen.

Meer weten?

• Juridische bescherming van vogels
• Beschermde planten, dieren en natuur (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland)
• Gebiedendatabase (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)
• Informatiepunt Leefomgeving