Navigatie overslaan
Zwartkopmeeuw / Elwin van der Kolk

Zwartkopmeeuw

Mediterranean Gull, Larus melanocephalus - Meeuwen (Laridae)

De zwartkopmeeuw, die lijkt op de kokmeeuw, is een vrij schaarse soort in Nederland. Zwartkopmeeuwen komen hier vooral voor in de Delta, maar steeds vaker ook in andere delen van het land (IJsselmeergebied). Het voedsel wordt vooral in open landbouwgebieden verzameld. Zwartkopmeeuwen overwinteren langs de Atlantische kust van Frankrijk, Groot-Brittannië en incidenteel ook Spanje en Noord-Afrika.

Zwartkopmeeuw / Agami

Herkenning

Adulte vogels hebben geheel witte slagpennen. Bovendelen zijn lichtgrijs en de onderdelen geheel wit. De kopkap is zwart, met een duidelijk witte oogrand. Bloedrode, dikke snavel, rode poten. Mannetje en vrouwtje zien er hetzelfde uit. 's Winters verdwijnt de kopkap en blijft er alleen nog een donkere 'veeg' over achter het oog. Eerstejaars vogels lijken op onvolwassen stormmeeuwen maar hebben geheel witte ondervleugeldekveren en een lichtere grijze middenbaan op de bovenvleugel. Daarnaast zijn de poten zwart of rood en is de snavel nagenoeg zwart. Eerstejaars vogels krijgen vanaf september al lichtgrijze bovendelen en de donkere 'veeg' achter het oog verschijnt. Tweedejaars vogels lijken al op adulte vogels maar hebben een variabele hoeveelheid zwarte vlekken op de vleugelpunten en vlekkerige kop.

Geluid

Kenmerkende roep is een opvallend en ver dragend, nasaal "kjèw", vrij laag.


37-40 cm, spanwijdte 94-102 cm

Deze soort lijkt op:

Winkeloverzicht

Vogelbescherming-optiek en andere topmerken

Ruime sortering, hoge kwaliteit in alle prijsklassen, 40 jaar expertise en persoonlijk advies in de winkel in Zeist. Ons enthousiaste en deskundige winkelteam demonstreert graag de verschillende modellen en mogelijkheden, zodat je zelf kunt vergelijken en op je gemak je keuze kunt maken. Én je steunt het werk van Vogelbescherming.

bekijk ons ruime assortiment in onze webshop

Leefwijze

Broeden

Broedt vanaf mei in kolonies waar ze vanaf begin april terugkeren. Dichtstbijzijnde nest gemiddeld 63 cm. Kolonies tot 1000 paren. Soms heeft een enkel paar ook een nest in een kolonie van andere meeuwen. In het westen van Europa beginnen nieuwe kolonies vaak met het broeden van enkele paartjes tussen de kokmeeuwen. Heeft één legsel per jaar met meestal 2-3 eieren. Broedduur 23-26 dagen. Nesten zijn kuiltjes in een schaarsbegroeide ondergrond. De jongen zijn vliegvlug na 35-40 dagen.

Leefgebied

Broedt in kustlagunes, moerassen in open laagland, bij voorkeur met enige vegetatie, over het algemeen vermijden ze kale grond; soms in de kustgebieden op kwelders. Vaak in intensief bewerkte graslanden te vinden.

Voedsel

Veelzijdig in zijn methoden om voedsel te vinden. Zoekt vooral lopend naar voedsel op land en in ondiep water en op slik, maar jaagt ook op vliegende insecten en pikt voedsel uit het water. Voedsel voornamelijk insecten, zoals emelten, kevers, rupsen, maar ook jonge vogels, vis en afval.

Vogeltrek

Grotendeels trekvogel, het grootste deel van de populatie overwintert in het gebied rondom de Middellandse Zee en de Zwarte Zee en aan de kusten van West-Europa. Dagtrekker in losse groepjes, veelal langs de kust. In Nederland komen de broedvogels aan in april. Vanaf juli verlaten ze de kolonies. Weinig doortrek in Nederland, nog het meest in het zuidwesten van het land. De aantallen zijn met name klein doordat Nederland het noordelijkste verspreidingsgebied is.

MijnVogelvinder blauwborst

Eropuit met MijnVogelvinder.nl

MijnVogelvinder heeft wat te bieden voor alle soorten vogelaars: beginnend, gevorderd of prof. Deze handige vogelwegwijzer vertelt je welke soorten je tijdens het wandelen of fietsen kunt tegenkomen en waar je op moet letten om ze daadwerkelijk te zien. Hoe leuk is het om tijdens een wandeling erachter te komen dat de appelvink met zijn snavel wel een drukkracht van 50 kilogram kan uitoefenen?

Meer over MijnVogelvinder

Verspreiding en aantal

vrij schaarse broedvogel | wegtrekkend

jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec

De aantallen zwartkopmeeuwen laten een sterk toenemende trend zien. Momenteel ligt het aantal broedparen ruim boven de 2000 en lijkt de groei ook de komende jaren door te zetten. Het Deltagebied herbergt nog steeds het grootste deel van de populatie maar in bijna elke provincie broeden nu zwartkopmeeuwen.

Aantallen in Nederland

Aantal broedparen 6700-6850 (in 2023)
Geschat maximum aantal overwinteraars 30-60 (in 2013-2015)
Doortrekkers Broedvogel - wegtrekkend

Bron: sovon.nl

Meer weten over trends? Kijk op sovon.nl.

Waarnemingen

Bron en meer waarnemingen: Waarneming.nl

Kijktip

Zoetwatermeren in Zeeland, maar ook steeds vaker elders, zoals in Waterland bij Amsterdam en in de Eempolder in Utrecht. Vaak op intensief beheerd boerengrasland. Duikt in wintermaanden soms ook op in steden tussen andere meeuwensoorten.

In Europa

De populatie in West- en Zuid-Europa is klein, maar groeiende. Komt van oorsprong uit het gebied rond de Zwarte Zee. Ontbreekt in Noord-Europa.

Meer informatie


Bescherming

Op Europees niveau geldt de soort niet als bedreigd vanwege het grote verspreidingsgebied en de stabiele grote populatie. De Europese zwartkopmeeuwpopulatie heeft in het verleden wel te lijden gehad van verstoring door recreatie.

Wat wij doen

Vogelbescherming zet zich in voor een meer natuurlijke kustontwikkeling, zoals in de Waddenzee en de Delta. Daarvan kan ook een de zwartkopmeeuw profiteren.

Wat kun jij doen

Terreinbeheerders kunnen maatregelen nemen tegen verruiging en verbossing van het landschap. Op die manier komen er meer geschikte broedlocaties beschikbaar.

Meer weten?

Actuele berichten


Wet- en regelgeving

De zwartkopmeeuw is een beschermde inheemse vogelsoort. Net als alle andere vogels die van nature in het wild in Nederland voorkomen, zijn zwartkopmeeuwen beschermd op grond van de Europese Vogelrichtlijn. De bescherming van de zwartkopmeeuw wordt in Nederland geregeld door de Omgevingswet.

Algemene regels

De wet verbiedt het om zonder omgevingsvergunning voor een flora- en fauna-activiteit:

  • vogels opzettelijk te doden of vangen;
  • nesten, rustplaatsen en eieren van vogels opzettelijk te vernielen of beschadigen of nesten weg te nemen;
  • eieren van vogels te rapen en onder zich hebben;
  • vogels opzettelijk te storen;
  • vogels, dood of levend, dan wel delen of producten daarvan in bezit te hebben, te vervoeren en in de handel te brengen.

Uitzonderingen op de vergunningplicht zijn opgenomen in de wet en bijbehorende uitvoeringsregelgeving. De provincie (en in sommige gevallen het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) kan een omgevingsvergunning verlenen die toestaat in strijd met de verboden te handelen. Daarnaast kan de provincie (en in sommige gevallen het Rijk) vergunningvrije gevallen aanwijzen. Aan beide zijn strenge voorwaarden verbonden.

De wet bevat daarnaast algemene regels voor in het wild levende vogels:

  • de algemene zorgplicht die stelt dat iedereen voldoende zorg moet dragen voor de fysieke leefomgeving;
  • specifieke zorgplichten voor natuurgebieden en inheemse vogels die erop gericht zijn om nadelige effecten te voorkomen, beperken of herstellen;
  • de verplichting om onnodig lijden te voorkomen bij het legaal doden of vangen van dieren in het wild;
  • het algemene verbod op dierenmishandeling (Wet dieren).

Bijzondere regels

De wet biedt bescherming aan alle in gebruik zijnde nesten en rustplaatsen van vogels, inclusief de functionele omgeving om het broeden succesvol te laten zijn. De nestbescherming geldt voor alle soorten gedurende het broedseizoen en voor een beperkt aantal soorten jaarrond. Nesten van zwartkopmeeuwen zijn niet standaard het gehele jaar beschermd. In sommige provincies zijn nesten van zwartkopmeeuwen het gehele jaar beschermd, omdat zij als koloniebroeders elk broedseizoen op dezelfde plaats broeden en daarin zeer honkvast of afhankelijk van bebouwing of biotoop zijn. De nesten zijn daarom, voor zover ze niet permanent verlaten zijn, jaarrond beschermd in deze provincies.

Verschillende natuurgebieden die door zwartkopmeeuwen worden gebruikt als broedgebied en foerageergebied zijn aangewezen en beschermd als Natura 2000-gebied. Het gaat onder andere om het Haringvliet, de Westerschelde & Saeftinghe en het Zoommeer. Voor deze gebieden gelden strenge regels voor alle activiteiten die mogelijk negatieve gevolgen kunnen hebben op de natuurwaarden waarvoor het gebied is aangewezen. De betreffende gebieden zijn te vinden in een database van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.

Meer weten?

© Foto's: AGAMI   © Illustraties vogels: Elwin van der Kolk   © Video's: Natuur Digitaal